مناقشه و همکاری، دو روی سکه در آب های فرامرزی

آب به عنوان یک منبع راهبردی، منشا حیات هر جامعه است و کمبود آن بر تمام جنبه های زندگی انسان تاثیرگذار است. در حوضه‌های آبریز فرامرزی، کشورها بنا بر تفکر و دیدگاه خود، منش متفاوتی را در تسخیر و بهره برداری از منابع آب دارند. از این رو، در حوضه های آبریز مشترک، آب می‌تواند هم عامل مناقشه و هم عامل همکاری میان کشورها باشد. تاکنون مطالعات مختلفی برای بررسی عوامل موثر بر ایجاد همکاری در بهره‌برداری از منابع آبی مشترک، به‌ویژه رودخانه‌های فرامرزی صورت گرفته است. اما به دلیل نگاه تک‌بعدی به موضوع همکاری، نتیجه مطالعات اثربخش نبوده و مناقشات همچنان باقی مانده اند. در مطالعات مذکور، رویکردهایی خطی نسبت به مناقشه و همکاری اتخاذ شده است و آن‌ها صرفاً به ایجاد همکاری یا تنها به حل مناقشه پرداخته اند. همکاری، مشارکت، اتحاد و صلح و یا مناقشه، تنش، درگیری و جنگ، ریشه‌ها و ابعاد گوناگونی دارند؛ و تلاش برای مواجهه با مناقشه و ایجاد همکاری نیز باید با روش ها و ابزارهای مختلف انجام گیرد. سخن مهم و راهبردی در خصوص مناقشه و همکاری، این است که آن‌ها در هم زیستی با یکدیگر هستند و صرف توجه به یکی، تحلیل تعاملات کشورها بر روی منابع آب فرامرزی را مبهم خواهد ساخت. این پژوهش، با روشی توصیفی- تحلیلی و با اتکا به منابع کتابخانه‌ای؛ ضمن معرفی و بررسی نگرش‌های مطرحِ مناقشه و همکاری در تعاملات آبی، به نقد جایگاه آن ها پرداخته و با فرض درک هم زیستی مناقشه و همکاری، اثرگذاری آن را در دستیابی به رویکردی صحیح در تحلیل مناسبات آبی بررسی کرده است.