مدیریت بهره برداری از شبکه های آبیاری و تاثیر مسایل فرهنگی و اجتماعی بهره برداران بر بهره برداری (موردی شبکه شعبان نهاوند)

در کشور ما اعمال سیستم مدیریت بهره برداری دولتی و عدم تطابق و پذیرش بهره برداران و عدم توجه به مطالعات اجتماعی و فرهنگی بهره برداران ، همواره به عنوان یکی از علل عدم موفقیت و کارایی شبکه های آبیاری مطرح بوده است بنابراین برای استفاده مناسب و بهتر از شبکه ها توصیه می گردد در امر احداث و بهره برداری از شبکه ها از مشارکت بهره برداران استفاده بهینه گردد . بحث اصلی این مقاله بیشتر در خصوص مسایل و مشکلات بهره برداری با رویکرد مشکلات اجتماعی و فرهنگی، از نهرها و ارائه راهکارهای تجربی و مناسب جهت تعمیر و نگهداری و بهره برداری بخصوص در شبکه شعبان نهاوند است که طول آن حدود 15 کیلومتر و با مقطع ذوزنقه ای با عرض کف 3/1 متر و ارتفاع 2/1 متر با قابلیت عبور دبی 5/4 مترمکعب در ثانیه از می باشد .مدیریت بهره برداری و نگهداری و مسایل و مطالعات اجتماعی و فرهنگی در شبکه های آبیاری غالباً کمتر مورد توجه قرار می گیرند . و این در بسیاری موارد منشاء بروز کاستی ها و عدم دستیابی به اهداف پیش بینی شده طرح هاست. در حال حاضر مدیریت نگهداری و بهره برداری از سیستم ها آبیاری و زهکشی در سطح مطلوبی قرار ندارند. این وضعیت به ناکافی بودن مالی و نظارت نسبت داده می شود. در عین این که تامین منابع مالی یک پیش نیاز است، تجربه نشان داده است که ضعف سازمانی، تکنیکی و مدیریتی و بدون لحاظ مسایل فرهنگ خاص هر منطقه ، یک سیستم آبیاری و زهکشی نیز عوامل مهمی در به وجود آوردن محدودیت های برای اداره مطلوب آن سیستم هستند . شرکت های بهره برداری پشتوانه حقوقی لازم را برای برخورد با متخلفین در اختیار ندارند و در مواردی که جهت حل مسائل از مراجع حقوقی استمداد می طلبند، نتیجه بخشی این امر در دراز مدت زمانبر است و با ماهیت فعالیت شبکه و عملیات مستمر بهره برداری همساز نمی باشد . تخلفات عمده ای که از سوی آب بران صورت می گیرد عبارتست از عدم رعایت کشت مصوب، ناهماهنگی با برنامه تحویل آب، عدم پرداخت آب بهاء، برداشت غیر مجاز آب , تجاوز به حریم کانال ها و زهکش ها، تخریب اجزای طرح از قبیل دریچه ها و تجهیزات هیدرومکانیکال، ایجاد حصار و موانع و ریختن مواد زاید کشاورزی و خانگی در حریم، کاشت درختان در حریم، تخلیه فضولات دامی و شاخه های هرس شده درختان در حریم و در کانال، هدایت فاضلاب منازل در نهر، هدایت سیلاب های بهاره به داخل کانال و ایجاد و ساخت دریچه بدون هماهنگی با دستگاه بهره بردار و درگیری های فرهنگی و اجتماعی بالادستی ها با پایین دستی ها مخصوصاً در زمان کم آبی.