مزایا ، معایب و چالش های آموزش مجازی در پی شیوع ویروس کرونا

هدف از این مطالعه شناسایی مزایا، معایب و چالش های آموزش مجازی در پی شیوع ویروس کرونا و ارائه راهکارهای مقابله با آن می باشد. این مطالعه از نوع مروری بوده و جمع آوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و از طریق بررسی منابع مکتوب و جستجوی رایانه ای مقالات علمی تهیه و تنظیم گردیده است. آموزش مجازی، فرصتی بی بدیل برای رویارویی با محدودیت های آموزش حضوری، تحقق آرمان آموزش برای همه و زمینه سازی برای توسعه پایدار و متوازن در کشور است(قربانخانی و صالحی،1395). چنانکه امروزه بهره گیری از آموزش الکترونیکی در آموزش و یادگیری توصیه می شود. البته با ظهور فناوری های جدیدی همچون رایانه، اینترنت، شبکه های اجتماعی و... ، جوامع بشری با چالش های جدید و جدی در همه عرصه های آموزشی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، رو به رو شده اند. در این راستا، با توجه به شیوع ویروس کرونا و تعطیلی مراکز آموزشی و رواج یافتن آموزشهای مجازی، نیاز به ایجاد نگاهی نو و کاربردی به فرایند آموزش است. نگاهی که فراتر از آموزش های سنتی اساتید و معلمان باشد و شرایط محیطی را به گونه ای رهبری کند تا امر آموزش را بدون نیاز به حضور فیزیکی افراد تداوم بخشد (شفیعی سروستانی و همکاران، 1399). لذا با توجه به اهمیت موضوع در این مقاله سعی شده است، با گسترش دید نسبت به آموزش مجازی، به بررسی مزایا و محدودیت ها و همچنین چالش های این نوع آموزش در ایام شیوع ویروس کرونا به خصوص در نظام آموزش عالی پرداخته شود. نتایج این مطالعه نشان می دهد که به طورکلی می توان مزایا و محدویت های آموزش های مجازی را در چند محور به شرح زیر برشمرد: مزایای اقتصادی(کاهش هزینه های رفت و آمد برای دانشجویان، کاهش برخی هزینه های آموزشی از جمله تولید لوازم تحریر و متعاقب آن حفظ محیط زیست، سهولت دسترسی به حجم بالایی از اطلاعات و دانش های موجود در جهان، فراهم نمودن فرصت های آموزشی یکسان برای عموم، عدم نیاز به حضور فیزیکی استاد و دانشجو در کلاس درس، پشتیبانی تعداد زیادی دانشجو در یک کلاس)؛ مزایای آموزشی(توجه به نیاز مخاطبین و ارائه خدمات تحصیلی و مشاوره ای برای دانشجویان، سهولت دسترسی به منابع مختلف و همگام با فناوری اطلاعات و ارتباطات، پیگیری مستمر پیشرفت تحصیلی و جمع آوری سریع بازخوردها و تجزیه و تحلیل آن ها، ارائه و آماده سازی مدل های مختلف آموزشی، تغییر سطح سواد دانش آموختگان (از سواد کلاسیک به خلاقیت و تولید دانش)، افزایش نیروی انسانی مجرب، افزایش کیفیت یادگیری و آموخته-های دانشجویان، تغییر وظیفة فراگیران(از ذخیره سازی اطلاعات و افزایش محفوظات به مدیریت اطلاعات و تولید دانش)؛ مزایای فرهنگی(جهانی بودن یادگیری الکترویکی به دلیل استفاده از اینترنت، امکان ساخت اجتماع توسط افراد در محیط وب، دسترسی پیوسته به کتابخانة مجازی، اعطا فرصت تفکر مجدد به معلمان و بروزرسانی دانش آنها در زمینه های مختلف فرهنگی و اجتماعی)؛ مزایای زمانی (به روز رسانی اطلاعات با سرعت بالا، در دسترس بودن آموزش الکترونیکی به طور24ساعته، دسترسی سریع و به موقع اطلاعات در زمان اندک، عدم وابستگی کلاس درس به زمان خاص). محدودیت های اقتصادی(هزینه بالای راه اندازی و استفاده از تجهیزات رایانه- ای، بالا بودن هزینة به کارگیری خطوط تلفن، سرعت پایین اینترنت و هزینه های فنی آن)؛ محدودیت های آموزشی(ضعف دانش رایانه ای دانشجویان، عدم دسترسی همه به رایانه و خدمات جانبی آن، کافی نبودن دانش رایانه ای دانشجویان، عدم وجود زیر ساخت های لازم برای آموزش مجازی با کمک اینترنت ،کاهش ارتباط رو در رو با معلم و اضطراب فراگیران، نبود زمینه خلاقیت و طرح ایده های نو، تاخیر در بازخورد خواسته ها و تکالیف)؛ محدودیت های فرهنگی(عدم آشنایی مدرسان به قوانین کپی رایت، عدم آشنایی مدرسان به قوانین کپی رایت، دور شدن از روابط انسانی و حرکت به سوی دنیای مجازی، نبود عوامل انگیزشی و ضعف فرهنگ سازمانی، فراهم نبودن زمینه تربیت به دلیل رو در رو نبودن، دموکراتیک تر شدن روابط میان استاد- دانشجو و دانشجو – دانشجو). همچنین در خصوص چالشهای آموزش مجازی ، نتایج حاکی از این بود که در این ارتباط، علاوه بر عدم امکان با نشاط کردن محیط درس و پرورش راه حل های تازه، نبود زیرساخت ها، عدم آموزش و مهارت نیروی انسانی، فقدان درک دیگران، درک شدن از سوی دیگران و.... که به عنوان چالشهای پیش روی آموزش مجازی به حساب می آیند، بحث ارزشیابی از آموخته های دانشجویان و عدم تعامل مطلوب میان دانشجو و استاد در دوران شیوع ویروس کرونا و در بستر فضای مجازی از جمله نکته های حایز اهمیت می باشد. که در این خصوص لازم است تا متولیان این نوع از آموزش در کشور نسبت به ایجاد محیطی با کاربری آسان و جذاب همت گمارند و هم چنین، دانشگاه های مجازی باید ساز وکار مناسبی را به منظور برنامه ریزی برای دوره های مجازی در نظر گیرند و نسبت به برگزاری جلسات توجیهی برای استادان و دانشجویان اقدام نمایند و متناسب با محتوا و اهداف از روشهای چندگانه (تلفیقی) برای ارزشیابی آموخته های فراگیران استفاده نمایند. همچنین پیشنهاد می شود، در دوران بحران هایی همچون کرونا که فاصله گیری از عرصه های عمومی ضرورت می یابد، با توجه به قدرت ایفای نقش مثبت و موثر خانواده که در گرو الگوهای مصرف فرهنگی خانوار می باشد. بنابراین سرمایه گذاری در این حوزه به ویژه از طریق آموزش، برای مدیریت و کنترل پیامدها اثرگذار خواهد بود. جهت استفاده از هر سیستم فناوری نوین در امور آموزشی، لازم است شرایطی چون ایجاد زیرساخت های قوی فناوری، تدوین استانداردهای آموزشی لازم برای ارزیابی آموزشگران و دانشجویان، فرهنگ سازی مناسب و تغییر نگرش سنتی جامعه در امر آموزش، سرمایه گذاری و مشارکت دولت و بخش خصوصی در این زمینه فراهم شود.