تبیین ساختار مفهومی توانمندسازی بومی سکونتگاه‌های غیررسمی پیرامون شهر یاسوج با استفاده از نظریه داده بنیاد

مهم‌ترین اثر رشد و گسترش شهرنشینی مهاجرت عظیم به شهرها، پیدایش بحران حاشیه‌نشینی و ظهور سکونتگاه های غیررسمی است. فقر، بی‌سوادی، سطح پایین آگاهی، نرخ بیکاری، سکونت غیررسمی، اشتغال غیررسمی و ... از مشکلات بنیادین سکونتگاه‌های غیررسمی به شمار می‌روند. آسیب‌پذیر بودن زیستی این محیط‌ها در برابر بحران نیز از دیگر ویژگی‌های بارز این سکونتگاه ها می‌باشد.هدف از انجام پژوهش حاضر ارائه مدل مفهومی توانمندسازی بومی سکونتگاه‌های غیررسمی می‌باشد که در زمره تحقیقات کیفی قرار دارد و با رویکرد نظریه داده بنیاد انجام‌شده است. جهت تحلیل داده‌های کیفی از روش فراترکیب و تحلیل محتوا به‌صورت توام استفاده‌شده است. روش جمع‌آوری اطلاعات مطالعه اسنادی و مصاحبه نیمه ساختارمند از افراد متخصص و صاحب‌نظر، اساتید دانشگاه در رشته شهرسازی (با بیش از 15 سال سابقه کار) و مدیران و تصمیم گیران در امور مسائل شهری می‌باشد. جهت تحلیل داده‌های کیفی و کدگذاری از نرم‌افزار nvivo استفاده شد. بر اساس یافته‌های پژوهش 6 مولفۀ اصلی توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی عبارت‌اند از: حکمروایی، مشارکت و اعتماد، فرهنگ و اجتماع، هویت، ادراک محیط و سرزندگی. بر اساس سوالات مطرح‌شده در فرایند مصاحبه، 937 ارجاع ارائه گردید. با بازبینی متعدد و ادغام کدها بر اساس تشابه در طی چندین مرحله تلخیص داده‌ها، 19 زیر درون‌مایه استخراج گردید. بر اساس کشف روابط علی و معلولی بین مولفه‌ها، مدل اسپیرال به‌عنوان مدل مفهومی نهایی توانمندسازی بومی سکونتگاه‌های غیررسمی ارائه گردید که دارای 6 چرخه می‌باشد. درونی‌ترین چرخه با سه مولفۀ «برنامه‌ریزی نهادینه و تخصص‌گرا»، «تقویت نقش و وظیفه‌های محلی» و «تشکیل ستاد بین بخشی» مولفۀ حکمروایی می‌باشد. به ترتیب سایر چرخه‌ها مشارکت و اعتماد، فرهنگ و اجتماع، هویت، ادراک محیط و چرخۀ خارجی توانمندسازی بومی سکونتگاه‌های غیررسمی مولفۀ ایجاد سرزندگی در فرایند طراحی و برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های غیررسمی می‌باشد.

proposing conceptual framework of empowerment in informal settlements around yasouj city by emphasizing grounded theory

the most important effect of the growth and expansion of urbanization is the massive migration to the cities, the emergence of the crisis of marginalization and the emergence of informal settlements. poverty, illiteracy, low level of awareness, unemployment rate, informal residence, informal employment, etc. are among the fundamental problems of informal settlements. the biological vulnerability of these environments against the crisis is another characteristic of these settlements. the purpose of this research is to present a conceptual model of local empowerment of informal settlements. therefore, the current research was conducted in the category of qualitative research and with the approach of foundational data theory. in order to analyze the qualitative data, meta-composite method and content analysis were used together. the data collection method is document study and semi-structured interview. nvivo software was used for qualitative data analysis and coding. based on documentary studies and the use of meta-synthesis method, the theoretical framework of the research and the initial conceptual model of local empowerment were presented. the main components of local empowerment are: governance, participation and trust, culture and community, identity, perception of the environment and vitality. based on the questions raised in the interview process, 937 referrals were provided. 19 sub-themes were extracted by multiple revisions and integration of codes based on similarity during several stages of data summarization. based on the discovery of cause and effect relationships between the components, the spiral model was presented as the final conceptual model of indigenous empowerment of informal settlements, which has 6 cycles.