تحلیل عوامل پیکربندی فضایی موثر بر قابلیت بازدیدپذیری اماکن تاریخی شهرها (نمونه مطالعه: مسجد عتیق قزوین و بافت پیرامون)

اماکن و حوزه‌های تاریخی به‌مثابه نشانه‌های شهری از قابلیت‌های متعدد در برنامه‌ریزی و توسعه محیط شهری برخوردارند. ازآن‌جمله، آگاهی از نحوه اثرگذاری اجزای پیکربندی فضایی بر قابلیت بازدید و استفاده از آن‌هاست که نقش موثری در تدوین راهبردهای گردشگری شهری در مسیرهای منتهی به اماکن تاریخی خواهد داشت. در مقاله حاضر به‌کمک روش توصیفی تحلیلی ازطریق تمرکز بر ابعاد کالبدی موثر بر امکان بازدید از مکان‌های تاریخی توسط گردشگر، مولفه‌های اثرگذار تدوین شده و سپس با روش استدلال منطقی، اعتبار شاخص‌ها در بازدیدپذیری محدوده بافت تاریخی موردتحلیل قرار می‌گیرد. هدف تحقیق ارزیابی عوامل پیکربندی فضایی موثر بر قابلیت بازدیدپذیری مسجدجامع عتیق شهر قزوین ازطریق مطالعه کالبد بنا و محدوده بافت پیرامون است. سوال تحقیق آن است که کدام رویکردهای کالبدی در افزایش بازدیدپذیری بافت‌های تاریخی و ابنیه شاخص موجود در آن نقش دارد. مولفه‌های بازدیدپذیری در بافت تاریخی شهر قزوین در محدوده مطالعه چگونه ارزیابی می‌شود. ابزار تحلیل نرم‌افزار تخصصی نحو فضا و نیز تکیه بر مشاهدات و برداشت‌های میدانی است. نتایج نشان می‌دهد موقعیت استقرار ابنیه شاخص درون بافت تاریخی بیش‌ترین اثرگذاری را بر امکان و قابلیت بازدید خواهد داشت و ازسوی دیگر در مقیاس معماری، عناصر طبیعی و مصنوع موجود در کالبد بنا، مبلمان فضا و تناسبات ارتفاعی بر کشش و جاذبه بصری/ حرکتی و حضور و هدایت ناظر به سمت مقاصد معین اثرگذاری بیشتری دارد. همچنین گستردگی فضا نسبت به توده در مکان استقرار عناصر نشانه به‌دلیل تاثیر بر شاخص تردد فضایی و حدود رویت‌پذیری، امکان هدایت ناظر در مسیرهای منتهی به آن‌ها و احتمال بازدید ناظران را افزایش می‌دهد.

analysis of spatial configuration factors affecting the visit-ability of historical places (case study: qazvin atiq mosque and surrounding context)

historical places and areas as urban signs have many capabilities in planning and developing the urbanenvironment. among them, the knowledge of how the spatial configuration components affect the ability to visitand use them, which will have an effective role in formulating urban tourism strategies in the routes leading tohistorical places. in this article, with the help of descriptive analytical method by focusing on the physicaldimensions affecting the possibility of visiting historical places by tourists, the effective components have beenformulated. and then, with the logical reasoning method, the validity of the indicators in the visit-ability of thehistorical context is analyzed. the aim of the research is to evaluate the factors of spatial configuration affectingthe visit-ability of the atiq grand mosque of qazvin by studying the body of the building and the area ofsurrounding context. the research question is which physical approaches play a role in increasing the visitabilityof historical contexts and landmark buildings in them. how are the components of visit-ability in thehistorical context of qazvin city evaluated within the case study area? the analysis tool is the specializedsoftware of space syntax and also relying on observations and field studies. the results show that the location ofthe landmark building within the historical context will have the greatest impact on the possibility and ability tovisit; and on the other hand, the natural and artificial elements in the body of the building, space furniture andheight proportions in the architectural scale have had a greater effect on the tension and visual/movementattraction and the presence and guidance of the observer towards certain destinations.