مقایسه ژنوتیپ‌های گندم نان متحمل به تنش کم‌آبی آخر فصل رشد با استفاده از شاخص‌های تحمل تنش

تنش کم‌آبی آخر فصل رشد از مهم‌ترین عوامل محدودکننده تولید گندم در مناطق خشک و نیمه خشک از جمله ایران می‌باشد و یکی از راهکارهای مقابله با آن معرفی ارقام متحمل با شرایط تنش است. در این تحقیق، واکنش 15 ژنوتیپ آبی گندم نان پاییزه به تنش کم‌‌آبی آخر فصل رشد، با استفاده از شاخص‌های تحمل به تنش مورد بررسی قرار گرفت. ژنوتیپ‌های گندم نان به‌صورت جداگانه تحت شرایط آبیاری نرمال و تنش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه و در سال 1395 ارزیابی شدند. نتایج تجزیه واریانس بیانگر وجود تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپ‌های مورد مطالعه بر اساس شاخص‌های تحمل به تنش کم‌آبی بود. مقایسه میانگین ژنوتیپ‌ها از نظر عملکرد در شرایط نرمال و تنش و نیز شاخص‌های تحمل نشان داد که ژنوتیپ‌های mihan و nwau15/attila//shark/f4105w2.1 می‌توانند ژنوتیپ‌های مناسبی برای کشت در شرایط تنش کم‌آبی آخر فصل رشد باشند. گروه‌بندی ژنوتیپ‌ها بر اساس شاخص‌های تحمل مورد مطالعه، آنها را در 3 گروه مجزا قرار داد. در بین شاخص‌های مورد مطالعه، شاخص‌های gmp، sti، ysi و ssi به واسطه دارا بودن همبستگی معنی‌دار با عملکردهای محیطی، بهترین شاخص‌ها برای گزینش ارقام متحمل به تنش آخر فصل شناسایی شدند. نتایج پلات‌های سه‌بعدی نشان داد که ژنوتیپ‌های zarrin و  nwau15/attila//shark/f4105w2.1 از نظر شاخص‌های gmp، sti و ssi دارای بالاترین عملکرد در شرایط تنش و بدون تنش بوده (گروه a) و می‌توانند در شرایط تنش رطوبتی آخر فصل رشد بکار گرفته شوند.

comparison of bread wheat genotypes tolerant to late growth stage water deficit stress using stress tolerance indices

water deficit stress in the late growth stage is one of the limitation factor of wheat production in arid and semi-arid regions such as iran and introduction of stress tolerant varieties is one the strategies that conquer to it. in this research, the reaction of 15 bread wheat genotypes against to water deficit stress at the late growth stage were inspected using stress tolerance indices. hence, bread wheat genotypes were studied in both normal and stress states separately using randomized complete block design with three replications in farm condition. analysis of variance revealed significant differences among studied genotypes based on tolerance indices. mean comparison manifested that genotypes 3 and 8 could consider as suitable genotypes for water deficit stress at the late growth stage. classification of genotypes based on studied tolerance indices located them into three groups. among studied indices, gmp, sti, ysi and ssi were identified as suitable indices in selection of tolerant genotypes for water deficit stress at the late growth stage because they possessed significant relation with environmental yields. results of triangle plots showed that genotypes 3 and 8 have the highest seed yield in both stress and non-stress conditions based on gmp, sti and ssi indices (group a) and could effectively use in water stress state in the late growth stage.