کاربست رویکرد مشارکتی در شناسایی زیرآبخیزهای بحرانی از نظر پتانسیل تولید سیلاب در آبخیز چشمه‌کیله، استان مازندران

کاربست رویکرد مشارکتی در سامانه‌ آبخیز و تلفیق آن با مسائل اقتصادی-اجتماعی، از مهم‌ترین مولفه‌ها در بهره‌برداری و حفاظت از آبخیزها است. از این‌رو، پژوهش حاضر به‌دنبال بررسی ضرورت مدیریت بین‌بخشی و بهره‌مندی از اجماع‌ نظر گروداران اصلی با استفاده از الگوریتم‌های نظریه‌ بازی‌ها به‌منظور اولویت‌بندی زیرآبخیزهای چشمه‌کیله واقع در شهرستان تنکابن است. در پژوهش حاضر، به‌منظور گردآوری داده و اطلاعات در ارتباط با پتانسیل تولید سیلاب از مصاحبه‌های نیمه‌ساختاری بهره گرفته شد. گروداران شامل بهره‌برداران محلی، نهادهای سیاست‌گذاری و نیز سازمان اجرایی بودند. برای اولویت‌بندی زیرآبخیزها از الگوریتم‌های مبتنی بر نظریه‌ بازی‌ها شامل الگوریتم condorcet، امتیازدهی borda و چانه‌زنی fallback استفاده شد. در ابتدا اولویت‌بندی هر یک از گروه‌های سه‌گانه گرودار مورد تحلیل قرار گرفت و سپس نتایج مربوط به اجماع نظر گروداران و مقایسه‌ آن با تصمیمات بین‌بخشی مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس یافته‌های پژوهش، با مقایسه دو به دوی اولویت‌های گروداران و اختلاف‌نظرها بین بخش‌های مردمی، نهادی و سیاست‌گذاری می‌توان گفت که در الگوریتم condorcet، میزان اختلافات در رای‌دهی بهره‌برداران محلی با نهادهای سیاست‌گذاری، بهره‌برداران محلی با سازمان اجرایی و نهادهای سیاست‌گذاری با سازمان اجرایی به‌ترتیب 33/33، 66/67 و 80 درصد بوده است. این در حالی است که این اختلاف‌نظرها بر اساس الگوریتم‌های امتیازدهی borda و چانه‌زنی fallback به‌ترتیب 53/33، 66/67 و 93/33 درصد است. در هر سه الگوریتم میزان اختلاف‌نظرها بین دو گروه بهره‌بردار محلی و نهاد سیاست‌گذاری کم‌تر بوده است و به نوعی نظرات آن‌ها نزدیک به‌هم بوده و با بخش سازمان اجرایی اختلافات بالایی داشتند. هم‌چنین، بین اجماع نظر نهایی و نظرات بین‌بخشی و بین‌نهادی، اولویت‌بندی متفاوت‌تری از نظر پتانسیل تولید سیلاب مشاهده شد. به‌طور کلی می‌توان گفت که بهره‌مندی از نظرات ذی‌نفعان و گروداران درگیر در آبخیز برای تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی بهینه و کارآمد و نیل به اهداف توسعه پایدار و مدیریت جامع آبخیز ضروری است. پیش‌نهاد می‌شود که در پژوهش‌های آتی، برای تصمیم‌گیری بهینه در سامانه آبخیز، مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، زیرساختی و فناوری، محیط‌زیستی و قانونی آبخیز جزئی‌سازی شده و با نظرات گروداران اصلی ترکیب شود.

application of participatory approach in identifying critical sub-watersheds based on flood generation potential in the cheshmeh-kileh watershed, mazandaran province

introductionchoosing an optimal decision-making method for watershed management is a problem that has always attracted the attention of researchers, and various methods have been used to achieve this goal. participatory management is a collaborative process to participate in gathering information, making decisions, and carrying out projects that lead to solving complex social and environmental problems. as it is known, the integrated watershed management approach is a method to achieve sustainable development. considering the existence of challenges such as floods, one of the useful approaches to solve the existing challenges is to use the approach of integrated watershed management, which is agreed upon by most of the scientific and executive community. the multidimensionality of the watershed system, its integration with socio-economic systems, and the involvement of stakeholder opinions are one of the most important components in the watershed operation and conservation. therefore, the present study seeks to investigate the necessity of using inter-sectorial management and benefit from the consensus of the main stakeholders using game theory algorithms in 15 sub-watersheds of the cheshmeh-kileh watershed in tonekabon city. sehezar and dohezar rivers are the most important rivers of the cheshmeh-kileh watershed which originate from the takht-e-soliman, alamut, and khashchal mountain regions. the high capacity of the riverside lands and the limitation of suitable lands in the watershed have caused many agricultural activities to be concentrated along the river, which is severely affected by floods. materials and methodsin the present study, semi-structured interviews were used to collect information about the flood generation potential. the stakeholders included local stakeholders, policy makers, and the executive organization. game theory algorithms including the condorcet algorithm, borda scoring, and fallback bargaining were used to prioritize the sub-watersheds. first, the prioritization of each of the three groups was analyzed, and then the results of the consensus of the group and their comparison with the sectional decisions were examined. in this connection, first, the sample size was determined using cochran and the opinion of the stakeholders was asked regarding the flood generation potential of the sub-watersheds. the number of interviewees in subgroups of local users, policy making institutions, and executive organizations were 75, 13, and 6 respectively. it is worth mentioning that in order to eliminate the effect of the number of interviewees in the final results; the priorities were standardized and dimensionless. in order to prioritize by the stakeholders, first, various maps of sub-watersheds, roads, and even the location of villages were prepared with appropriate quality. then, they were asked to prioritize the sub-watersheds in terms of flood generation potential based on their personal experiences, local knowledge, technical and policy. in the group of local watershed users and residents, random sampling was done from 21 cheshmeh-kileh watershed villages in tanekabon city and mazandaran province. results and discussionbased on the study findings, by comparing the two priorities of the stakeholders and the differences between the popular, institutional and policy-making sectors, it can be said that in the condorcet algorithm, the rate of differences in the voting of local users with policy-making institutions, local users with the executive organization and policy-making institutions with executive organization is 33.33, 66.67, and 80 %, respectively.