پیش‌بینی مناسب‌ترین مناطق برای کاربری‌های جنگل‌داری، مرتع و کشاورزی با روش ارزیابی چندمعیاره (mce)

در چند دهه اخیر تغییر اکثر کاربری‌ها بدون در نظر گرفتن قابلیت‌ها و محدودیت‌های محیط زیستی، مشکلات بسیاری مانند تخریب خاک و آلودگی اکوسیستم‌های آبی را به دنبال داشته است؛ بنابراین، ضرورت پژوهش حاضر، بررسی چگونگی کاهش آثار تغییرات کاربری اراضی احتمالی آینده در حوزه آبخیز گرگانرود با بررسی توانایی بالقوه اراضی به‌عنوان راهکاری برای حفاظت از منابع طبیعی است. این پژوهش شامل دو مرحله کلی است. ابتدا نقشه‌های کاربری اراضی در دوره مورد مطالعه (1990 تا 2020) و دوره آتی (2040) با استفاده از مدل‌سازی تغییر سرزمین (lcm) تولید شد (سناریوی اول). سپس با بهره‌گیری از سامانه اطلاعات جغرافیایی (gis) و روش ارزیابی چندمعیاره (ترکیب خطی وزنی)، پتانسیل بوم‌شناختی مناطق برای تغییرات احتمالی آتی حوزه‌آبخیز گرگانرود تعیین و سپس مناسب‌ترین مناطق جنگلی، مرتعی و کشاورزی انتخاب شدند و این مناطق به نقشه کاربری سال 2020 افزوده شدند و نقشه کاربری اراضی 2040 تولید شد (سناریوی دوم). به‌طور کلی نتایج، روند کاهش مستمر پوشش جنگلی و اراضی مرتعی را نشان می‌دهد؛ به‌طوری‌که طی دوره مورد مطالعه (1990 تا 2020)، کاربری‌های جنگل و مرتع به‌ترتیب در حدود 279/53 و 413 کیلومترمربع تغییر کاهشی و کاربری کشاورزی و مسکونی به‌ترتیب به‌میزان 543 و 133/81 کیلومترمربع تغییر افزایشی در حوزه آبخیز گرگانرود داشته است. جنگل‌زدایی (279/53 کیلومترمربع)، کاهش اراضی مرتعی (413 کیلومترمربع)، افزایش اراضی کشاورزی (543 کیلومترمربع) و توسعه مناطق مسکونی (133/81 کیلومترمربع) رخ داده است. در بخش دوم نتایج، بر اساس نقشه پیش‌بینی‌شده کاربری اراضی در سناریوی اول، برای سال 2040 مساحت کاربرهای جنگل، کشاورزی و مرتع به 1364/98، 2396/09 و 3481/18 کیلومترمربع خواهد رسید. این در حالی است که در نقشه کاربری اراضی تولید شده 2040 بر اساس سناریوی دوم، مساحت کاربرهای جنگل، کشاورزی و مرتع به 1427/54، 2258/55 و 3567/49 کیلومترمربع خواهد رسید. در انتها پیشنهاد می‌شود در مناطقی که تغییر پوشش زمین در آن‌ها پیش‌بینی شد، با در نظر گرفتن شرایط آمایش سرزمین (سناریوی دوم) اقدام‌های پیش‌گیرانه و حفاظتی تعیین و انجام شود.

prediction of the most suitable areas for forestry, pasture and agriculture land uses using the multi-criteria evaluation (mce) method

introductionin recent decades, the change in most land uses, regardless of the capabilities and limitations of the environment, has led to many problems such as soil degradation and pollution of aquatic ecosystems. therefore, this study has been conducted to investigate how to reduce the effects of possible future land use changes in the gorganrood watershed by examining the potential of lands as a solution to protect natural resources. land management and appropriate use of natural resources in the region and the country in accordance with environmental characteristics are the basic and important principles of sustainable development. one of the basic points in land use planning is to observe the suitability of existing land uses for future utilizations. the meaning of land suitability is to match the characteristics of the land according to the type of use and activities. if the characteristics of the land can meet the needs and requirements of its use, that land will be suitable for its use. assessing and determining land suitability involves comparing the requirements of each land use type based on the specifications and quality of each land unit. the study of ecological potential determines the appropriate type of land use for a region that can be considered as a base for sound land management. several studies have been conducted in the field of assessing the ecological potential of the lands using geographical information system and multi-criteria evaluation methods, while, no study has been done to evaluate the ecological potential of future uses, which is an innovation of the present study. predicting and locating potential areas can provide useful managers and tools for sustainable land management. as a result, the ineffectiveness of the one-dimensional approach and the need for comprehensiveness in adopting the best decisions and management methods, the use of different expertise, and the presentation of different management options and scenarios are necessary to choose the best scenario for land use changes in the future. materials and methodsthe primary step in this study is to investigate how to reduce the effects of possible future land use changes in the gorganrood watershed by examining the potential of lands as a solution to protect natural resources. therefore, the land change model (lcm) was used to investigate the possible changes in future land use, and then, using the geographic information system (gis) and multi-criteria evaluation method (weighted linear composition), the most desirable areas for agricultural use, forests and pastures were determined. land change modeling provides the possibility of analyzing changes to plan and experimentally model future land use changes and land cover. the main stages of land change modeling in order to model and land use changes are as follows: 1) preparation of land use maps; 2) analysis and identification of changes in land use classes (analysis of changes);3) modeling the transfer potential of land uses; 4) predicting land cover changes; 5) assessment of modeling accuracy (validation); 6) modeling transmission potential and predicting future changes. assessing the most suitable areas for future forestry, rangeland, and agricultural uses and preparing a map of the suitability of the area for these three uses using the multi-criteria evaluation method in several stages is described according to the following steps: 1) goal setting and determining the effective criteria, 2) standardization of criteria (factor and limitation); 3) weighting of factors, 4) integration using linear combination method.