ارزیابی راهکارهای تامین نیاز ‌محیط زیستی دریاچه ارومیه با استفاده از مدل شبیه‌سازی modsim و روش تحلیل سلسله مراتبی (ahp)

حوضه آبریز دریاچه ارومیه در اثر وقوع خشکسالی‌ها و نیز مداخلات انسانی با سیر صعودی برداشت‌های غیرمجاز و اضافه برداشت از حقابه‌‌محیط زیستی دریاچه مواجه شده است. چالش‌های اجتماعی ناشی از کاهش مصارف آب کشاورزی باعث شد تا تامین بخشی از نیاز ‌محیط زیستی دریاچه، از طریق انتقال آب بین‌حوضه‌ای از حوضه آبریز زاب به اجرا گذاشته شود. بر همین اساس، هدف از این مطالعه ارزیابی راهکارهای تامین نیاز ‌محیط زیستی دریاچه ارومیه است. در این راستا، منابع آب درون حوضه آبریز (شامل انتقال پساب، کاهش 40 درصدی مصرف از محل منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی) با راهکار انتقال آب بین‌حوضه‌ای از رودخانه زاب با استفاده از روش سلسله مراتبی (ahp) در هر یک از دوره‌های خشکسالی (با شدت ضعیف، متوسط و شدید) با تعریف شش سناریو با مدل modsim شبیه‌سازی شد. پرسش‌نامه و مقایسه‌های زوجی بر اساس معیارهای انتخاب‌شده، با راهکار انتقال آب بین‌حوضه‌ای از رودخانه زاب از میان سایر راهکارها مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج بررسی مقدار آب قابل انتقال از حوضه آبریز زاب در دوره‌های خشکسالی، نرمال، ترسالی و برتری کاهش 40 درصدی مصارف آب کشاورزی از سدها و سایر منابع آب سطحی و زیرزمینی درون حوضه دریاچه ارومیه را نشان می‌دهد و راهکار اجرای انتقال پساب در اولویت‌های بعدی قرار می‌گیرند. نتایج کلی اثربخشی افزایش تراز و حجم دریاچه نشان داد که دامنه اثربخشی سناریوهای شش‌گانه مورد بررسی طی 10 سال آینده بین 3/57 تا 9/38 میلیارد مترمکعب و طی 15 سال آینده بین 3/57 تا 10/7 میلیارد مترمکعب خواهد بود و در دوره‌های مواجهه با خشکسالی شدید حوضه آبریز مبدا، به‌دلیل کاهش رواناب، چالش‌های پایین‌دست و فرامرزی انتقال آب بین‌حوضه‌ای به مقدار پیش‌بینی و گنجانده‌شده در برنامه (600 میلیون مترمکعب در هر سال) امکان‌پذیر نخواهد بود.

evaluation of solutions to supply part of the environmental requirements of lake urmia using modsim and analytic hierarchy process (ahp)

introductionas a result of droughts and human interventions, the urmia lake basin has faced increasing unallowable withdrawal of water resources and environmental requirements share. over the past two decades, a series of natural and human factors have gradually changed the water balance of lake urmia. in addition, decreases in precipitation have been the main reason for the gap between water resources and increasing water consumption in the basin, especially in the agricultural sector. in order to deal with the urmia lake catastrophe, a working group was formed for the urmia lake restoration. the working group planned and proposed solutions to reach the ecological level of the lake in three stages within 10 years through in-basin water supply and inter-basin water transfer programs. the present research, while investigating the solutions for providing the environmental water requirement of lake urmia using the analytic hierarchy process (ahp) method, changes in the water volume of lake urmia in the scenarios of water transfer from the surface flow of each entering river in the lake in the years of high intensity severe to mild drought, the implementation of the approvals of the national working group to restore urmia lake, including a 40% reduction in agricultural consumption from the sources of dams and other rivers without dams, releasing water from dams in non-agricultural seasons, transferring water from urban wastewater and finally transferring water between the zab basin has quantitatively been evaluated using the modsim simulation model. this research will help to predict the amount of transferable water in drought, normal, and drought conditions and to plan the water accounting of the urmia catchment. materials and methodsthe watershed of lake urmia, located in the northwest of iran, with an area of 51,876 square kilometers, is one of the six main watersheds of the country, which is located between the provinces of west azerbaijan, east azerbaijan, and kurdistan. in terms of its territorial location, the catchment area of the zab kochak river is in the western part of the international border with iraq and in the catchment area of the western border river basin. a significant part of the zab watershed (source of water transfer) is located outside the country and in iraq.