تعیین تغییرات سیل‌ خیزی‌ ناشی از دوره‌ های خشکسالی در حوزه آبخیز دهک استان خراسان‌ جنوبی

تغییرات اقلیمی و وقوع خشکسالی درازمدت، به‌شدت بر تراکم پوشش‌گیاهی حوزه‌های آبخیز موثر بوده که پیامد آن تغییر ضریب رواناب و پتانسیل سیل‌خیزی است. برای بررسی تغییرات سیل‌خیزی و اولویت‌بندی زیرحوزه‌های حوزه آبخیز دهک استان خراسان جنوبی بر اساس پتانسیل سیل تحت تاثیر دوره‌های خشکسالی، از آمار 30 ساله بارندگی سالانه استفاده و شاخص‌ خشکسالی spi تعیین شد. نقشه‌های ‌مدل رقومی ارتفاع، گروه‌های هیدرولوژیکی خاک و تصاویر ماهواره‌های لندست 5 و 7 برای سال‌های 1369، 1379 و 1388 تهیه و شاخص تفاضل نرمال شده پوشش گیاهی (ndvi) به کمک نرم‌افزار envi 4.8 محاسبه و نقشه‌های وضعیت پوشش‌گیاهی و کاربری اراضی تهیه شد. به کمک نرم‌افزار arc gis 9.3 نقشه‌های شماره منحنی از تلفیق نقشه‌های گروه هیدرولوژیکی خاک، کاربری اراضی و وضعیت پوشش گیاهی، به‌دست آمد و با روش scs میزان مشارکت هر یک از زیرحوزه‌ها در سیل خروجی کل حوزه تعیین و با تکرار حذف انفرادی هر یک از زیرحوزه‌ها، اولویت‌بندی زیرحوزه‌ها بر اساس پتانسیل سیل انجام گرفت. بر اساس شاخص بارش استاندارد شده، به استثنای 4 سال، از سال 1377 تا سال 1390 به‌عنوان دوره خشکسالی در منطقه تعیین شد. ضریب کاپای حاصل از برآورد صحت در نقشه شاخص ndvi  0/84 به‌دست آمد که بیش‌ترین دقت را در پایش تغییرات پوشش گیاهی داشته است. میانگین وزنی شماره منحنی (cn) حوزه آبخیز دهک از 62/35 در سال مرطوب 1369 به 65/04 و 63/50 در سال‌های 1379 و 1388 که ‌سال خشک بوده‌اند تغییر یافته است. دبی اوج سیلاب با دوره بازگشت 5 ساله از 7/89 مترمکعب‌برثانیه در سال 1369 به 13/67 مترمکعب‌بر‌ثانیه در سال 1379 که دچار خشکسالی بوده که معادل 74/87 درصد افزایش یافته است. این افزایش برای دبی اوج 200 ساله، معادل 21/64 درصد بوده، به‌‌طوری که مقدار آن از 93/68 مترمکعب‌برثانیه در سال 1369 به 112/42 مترمکعب‌برثانیه در سال 1379 افزایش یافته است. با اولویت‌بندی پتانسیل سیل‌خیزی مشخص شد که از بین 7 زیر حوزه، (cn) زیرحوزه f3 با 66/89 بیش‌ترین مقدار را دارد و به‌عنوان سیل‌خیزترین زیرحوزه‌ها است که دلیل آن مربوط به وجود سازندهای فیلیت، مارن و هم‌چنین فراوانی سطوح شیب‌دار در آن است و زیرحوزه f4 و f5 در رده بعدی سیل‌خیزی جای می‌گیرند که بایستی در برنامه‌ریزی‌های مدیریتی و اجرایی مدنظر قرار گیرد.

determining the changes in flood potential caused by drought periods in the dehak watershed of south khorasan province

introduction climatic changes and the occurrence of longterm drought have greatly affected the vegetation pattern of watersheds, which results in the change of runoff coefficient and flood potential. the phenomenon of flooding in iran is more than caused by the occurrence of heavy rains, it is the effect of disturbing the natural balance and geographical conditions of the region so that the occurrence of ordinary rains also causes floods. materials and methodsin order to investigate the flood changes and prioritize the subbasins of the dehak watershed in south khorasan province based on flood potential under the influence of drought periods, 30 years of annual rainfall statistics were used and the spi drought index was determined. digital elevation model maps, soil hydrological groups, and landsat 5 and 7 satellite images for the years 1990, 2000, and 2009 were prepared and the normalized difference vegetation index (ndvi) was calculated with the help of envi 4.8 software and maps of vegetation and land use status were prepared. with arc gis 9.3 software, curve number maps from the integration of soil hydrological group maps, land use, and vegetation status, based on the soil conservation service method, and with the scs method, the participation rate of each of the subbasins in the output flood of the entire area is determined, and by repeating the individual removal of each of the subareas, the subareas were prioritized based on flood potential. results and discussionthe results of classifying landsat images using the maximum likelihood method showed that the overall accuracy and the kappa coefficient obtained from the estimation of accuracy in the ndvi map in 1990, obtained from landsat images were equal to 73.2 and 0.68%, respectively, in the map obtained in 2000 equal to 75.2 and 0.71% and in the map obtained in 2009 it is 79.8 and 0.84 respectively. the results of the correlation of the percentage of the area of the ndvi for the three years 1990, 2000, and 2009 using spss software and the analysis of variance test (oneway anova) and duncan’s subset and also a significant level of 95% showed that between the three ndvi indices for the three years 1990, 2000 and 2009, the normalized difference index of vegetation cover had a high correlation (0.91) at the level there was a significant value of 0.05. based on the standardized precipitation index, from 1998 to 2010, with the exception of 4 years, the rest were determined as drought periods in the region. the kappa coefficient obtained from the estimation of the accuracy of the ndvi map was 0.84, which was the most accurate in monitoring vegetation changes. the set of the slope, soil, and geological factors has led to placing 86.6% of the area in hydrological group c, which by definition has a high ability to produce runoff. the weighted average curve number (cn) of the dehak watershed has changed from 62.35 in the wet year of 1990 to 65.04 and 63.50 in 2000 and 2009, which were dry years. examining the significance of the simulated values of runoff height and flood peak flow using the analysis of variance test showed that there is a high correlation (0.71) at a significant level of 0.5 between the values of the runoff height corresponding to the three years 1990, 2000 and 2009 and there was a high correlation (0.68) between the values of the peak flow of the flood corresponding to the three years, the studied index. the peak flood discharge with a 5year return period increased from 7.89 m3/s in 1990 to 13.67 m3/s in 2000, which was affected by drought, which is equivalent to 74.87%. this increase for the peak discharge of 200 years was equal to 21.64% so its amount increased from 93.68 m3/s in 1990 to 112.42 m3/s in 2000. the investigation of the runoff curve number of the dehak watershed in 1990, i.e.