مقایسه قدرت پیش ‏بینی رهیافت ranas با نظریه رفتار برنامه‎ریزی‌شده در به‌کارگیری اقدامات مصرف پایدار آب در میان کشاورزان شهرستان مینودشت

کشاورزی مصرف‎کننده اصلی آب و آسیب‎پذیرترین بخش اقتصادی در مواجهه با کم آبی است.  این مساله در مناطق خشک جهان به یکی از چالش‎های اصلی در مدیریت آب تبدیل شده است؛ یکی از مهم‌ترین راهکارها توجه به مسئله تغییر رفتار است. از این رو هدف تحقیق حاضر مقایسه قدرت پیش‎بینی نظریه رفتار برنامه‎ریزی‌شده و رهیافت ranas جهت تبیین قصد به‌کارگیری اقدامات صرفه‌جویانه آب در بخش کشاورزی بود. جامعه آماری مطالعه را کشاورزان شهرستان مینودشت استان گلستان به تعداد 2358 نفر تشکیل دادند که به روش نمونه‎گیری تصادفی چندمرحله‎ای و فرمول کوکران تعداد 331 نفر از میان آن‎ها به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. روایی ظاهری پرسشنامه توسط پانلی از متخصصان دانشگاهی و کارشناسان خبره جهادکشاورزی بهره گرفته شد و پایایی آن با انجام مطالعه پیش‌آزمون با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ از 0/603 تا 0/971 تایید شد. نتایج نشان داد که مولفه‎های نظریه رفتار برنامه‎ریزی‌شده و رهیافت ranas به‌ترتیب قادر به تبیین 88/5 و 89/4 درصد از تغییرات متغیر قصد رفتاری است. در نظریه رفتار برنامه‎ریزی‌شده، تنها متغیر نگرش بر متغیر قصد رفتاری اثر مثبت و معنادار داشت. در رهیافت ranas تمامی متغیرها به‌غیر از توانایی، بر قصد به‌کارگیری اقدامات مصرف پایدار آب اثر معنادار و مثبت داشتند. بر اساس ضرایب آماره بتا قوی‌ترین مولفه پیش‌بینی در هر دو مدل جهت آمادگی برای به‌کارگیری اقدامات صرفه‌جویانه آب، نگرش با ضرایب (0/933) و (0/752) بود؛ هم‌چنین سطح این متغیر در وضعیت ضعیف (64/4 %) قرار داشت. بنابراین، پیشنهاد می‌شود اداره ترویج با توجه به میانگین سنی بالا (69 سال) و سطح سواد پایین اکثریت کشاورزان (84/9 %) برنامه‌های ترویجی و آموزشی متناسب با شرایط آن‌ها را به شکل بازدیدهای میدانی، روز مزرعه و مزرعه‌نمایشی در مزارع کشاورزان پیشرو طراحی و اجرا نماید. یافته‌ها نشان داد که نظریة رفتار برنامه‌ریزی‌شده و رهیافت ranas قدرت بالایی در تبیین پیش‎بینی قصد رفتاری دارند. اما رهیافت ranas نسبت به نظریه رفتار برنامه‎ریزی‌شده بهتر قادر به شناخت تعیین‎کننده‎های رفتاری است. از این رو پیشنهاد می‎گردد اداره ترویج برای طراحی برنامه‌های مداخله‌جویانه در تغییر رفتار کشاورزان به سمت کاهش مصرف آب، از رهیافت ranas استفاده کند.

comparing the predictive power of the ranas approach through planned behavior theory in applying sustainable water consumption measures among minoodasht county farmers

introduction agriculture is the main consumer of water and also the most vulnerable economic sector in the face of water shortage. this issue has become one of the main challenges in water management in the dry regions of the world where the socioeconomic risks of water shortage are unavoidable; one of the most important solutions is to pay attention to the problem of changing the current behavior of water consumption and achieving a sustainable behavior of agricultural water consumption. changing human behavior is complex and usually requires a combination of components to induce a person to try, adopt, and maintain a new behavior. there are different models for investigating behavior change and identifying the factors affecting behavioral intention. one of the models that has received the most attention from researchers is the theory of planned behavior. this theory was proposed by ajzen in 1991. this theory has good power in predicting behavioral intentions due to considering individual, social and environmental factors; in fact, this model considers the complexity of relationships between human behavior and its determining factors, and ultimately considers human behavior as a result of his intentions. the constituent components of this theory include attitude, subjective norm and perceived behavior control. in addition to the theory of planned behavior, another model that is considered as one of the best methods to know the determinants of behavioral components and can be used to examine the key factors of behavior change is the risk, attitude, norm, ability and selfregulation (ranas) approach. the effectiveness of the ranas for predicting behavior has been confirmed in comparison with some behavior change models; because it creates a strong foundation for designing behavior change interventions. therefore, the purpose of the research is to compare the predictive power of the theory of planned behavior with the ranas approach to measure the intention to use sustainable agricultural water consumption measures in minoodasht county. materials and methodsthe statistical population of the study was made up of 2358 farmers of minoodasht county, golestan province, of which 331 people were selected as a sample using cochran’s formula. considering the distribution and dispersion of farmers in different districts and in order to obtain a representative sample of the studied statistical population, multistage random sampling was used. the data collection tool was a researchermade questionnaire, which was used to measure the main components of behavioral intention from the planned behavior theory and the ranas approach. the face validity of the questionnaire was used by a panel of pnu university experts and ministry of agriculturejihad experts, and its reliability was confirmed by conducting a pretest study by calculating cronbach’s alpha coefficient (0.603 ≤ α ≤ 0.971). it should be noted that in the descriptive statistics section, interval of standard deviation from the mean (isdm) method was used to describe the frequency of the respondents’ responses to each of the research variables. according to this formula, individuals’ responses were categorized as low, moderate, and high according to likert type scale used: a: low= a≤ mean1/2 sd; b: moderate= mean–1.2 sd≤ b≤ mean+1.2 sd; c: high= mean+1/2 sd≤ c. in order to analyze the data spss22 software was used. results and discussionthe components of the planned behavior theory, i.e., attitude, subjective norm, and perceived behavioral control, were able to explain 88.5% of changes in behavioral intention, and the components of the ranas approach, i.e., risk, attitude, subjective norm, ability, and selfregulation, were able to explain the 89.4% of behavioral intention changes.