اولویت‌بندی اقدامات آبخیزداری در حوزه‌های آبخیز فریزی و ریگ سفید با استفاده از روش فازی-تاپسیس

پروژه‌های آبخیزداری با اهداف گوناگون به دلیل شرایط طبیعی حاکم بر حوزه آبخیز، از جمله مسائل اقتصادی- اجتماعی و محدودیت های فنی و مالی، نیازمند اولویت بندی است. برای بررسی ارزیابی توان بوم‌شناختی حوضه های آبخیز فریزی و ریگ سفید (شهرستان چناران خراسان رضوی) جهت اولویت-بندی عملیات اجرایی آبخیزداری، از روش فازی-تاپسیس به‌عنوان ابزار قدرتمند در تصمیم‌گیری چندمعیاره استفاده شده است. با ورود اطلاعاتی شامل معیارها (حفاظت خاک، ظرفیت چرا، فرسایش آبی، ارتفاع رواناب، دبی، شیب و بارندگی)، وزن معیارها (اعداد فازی یا قطعی)، نوع معیارها (مثبت یا منفی)، گزینه ها و داده های ماتریس تصمیم گیری، در نرم‌افزار fuzzy topsis solver 2013 کلیه مراحل تحلیل انجام شد. زیرحوضه های r1، r2، r5 و f`2 در بالاترین اولویت و به همین‌ترتیب زیرحوضه‌های r`7 و r`10 در کمترین اولویت برای انجام عملیات آبخیزداری قرار دارند. زیرحوضه های r4 از حوزه آبخیز ریگ سفید و f3، f4 و f`5 از حوضۀ آبخیز فریزی، در اولویت دوم انجام عملیات و با عنوان اولویت زیاد قرار دارند. زیرحوضه های r`6، r9 و f1 در اولویت متوسط و زیرحوضه r`3 در اولویت کم برای انجام عملیات آبخیزداری قرار گرفتند. با مقایسه اولویت‌بندی با روش فازی تاپسیس و مطالعات توجیهی سال 1389 می توان تا حدودی به شباهت نتایج آنها اشاره نمود، لیکن در اولویت های رده دوم تفاوت ها به نسبت اولویت های سوم و چهارم بیشتر مشاهده می‌شود. نتایج حاکی از آن است که مدل‌های تصمیم گیری چندمعیاره به دلیل قابلیت استفاده از چندین معیار به صورت کمی و کیفی و پیشنهاد بهترین مکان با توجه به هدف، می تواند اطلاعات با ارزشی را در زمینه اولویت بندی عملیات اجرایی در راستای مدیریت جامع حوضۀ آبخیز ارائه نماید. لذا، پیشنهاد ‌می‌شود در تلفیق و برنامه‌ریزی مطالعاتی از این روش که دارای استناد منطقی و روند اصولی برای تعیین اولویت‌ها دارد، استفاده شود؛ زیرا در این روش هم عوامل و هم زیرحوضه‌ها برای کنترل و برنامه ریزی طبقه بندی ‌می‌شوند.

Prioritizing watershed management practices in the Ferizi and Rig-Sefid watersheds using Fuzzy-TOPSIS Method

Introduction Watershed management projects with different objectives require some kinds of prioritization due to the natural condition prevailing in the watershed, including socioeconomic issues, technical and financial constraints. The main purpose of the paper is to provide and apply the concept and techniques of multicriteria decisionmaking (MCDM) under a fuzzy environment in the prioritization and selection of projects in portfolio management. In order to priority watershed management practices and evaluate the ecological potential of Ferizi and RigSefid watersheds (Chenaran city, Khorasan Razavi province), the FuzzyTOPSIS method has been used as a powerful tool in multicriteria decision making.Materials and Methods In this study, the preference weights of the criteria were identified using fuzzy AHP. Then, the weights are embraced in fuzzyTOPSIS to improve the gaps of projects (alternatives) to achieve the organizational objectives as well as interactions between projects. The hybrid FuzzyAHP and Fuzzy TOPSIS methods made it more systematic and helpful for the decision maker to choose the best alternative from watershed management practices. In this respect, there are three phases performed in this study, the first phase of data is collected via questionnaire by experts. Next, determining criteria weights via FuzzyAHP was the main purpose of the second phase. In the third phase, the output obtained from FuzzyAHP with regard to criteria weights is used as input to be applied in fuzzyTOPSIS for defining the optimal alternative and capturing the complex relationships between the assessment criteria and alternatives.Results and DiscussionThe comparison of the prioritization with the FuzzyTOPSIS method in this study and studies in 2010 indicate their similarity to some items, while in the second category priorities, the differences are more than the third and fourth priorities. The results indicate that multicriteria decision models suggest the best location due to the usage of several criteria quantitatively and qualitatively with respect to objectives. In addition, it can be provided valuable information on prioritizing executive operations for integrated watershed management. It is also revealed that in the FuzzyTOPSIS technique, calculating the weights of criteria is essential and they can adjust the rating for other projects. Therefore, FuzzyTOPSIS will additionally help to select the optimal management project for the decisionmaking process.Conclusion It was found that many researchers applied many kinds of MCDM methods to help the decision makers understand and have more concentration on the high rank of criteria and also provide the ranking of the best alternatives in different problems and situations.