تحلیلی بر توزیع فضایی سرانۀ مذهبی در محله‌های شهری (مورد مطالعه: شهر قم)

از مهم‌ترین اهداف طرح‌های تفصیلی، تامین سرانه‌های استاندارد خدمات شهری در راستای رفع نیازهای شهروندان است. تحقق‌پذیری این طرح‌ها، موکول به انطباق با زمینه است که در یک جامعۀ اسلامی، الزامات خاص خود را طلب می‌کند. در آموزه‌های اسلام، پاسخ به نیازهای مادی و فرا مادی انسان مدنظر قرارگرفته و شهر به‌عنوان بستر حیات طیبه، باید این مهم را تسهیل کند. بنابراین فراهم نمودن سرانۀ کالبدهای متناظر با نیازهای فرا مادی (مانند کاربری مذهبی)، از اهمیت برخوردار است. این پژوهش در شرایطی که خلاً پژوهش‌های مختلف کیفی و کمی در خصوص سرانۀ مذهبی شهرها کاملاً محسوس است، ضمن ارائۀ الگویی برای آسیب‌شناسی توزیع فضایی سرانۀ مذهبی شهرها، به ارزیابی طرح تفصیلی شهر مقدس قم از این منظر پرداخته است. تحقیق از نوع توصیفیتحلیلی بوده که گردآوری داده‌های آن با روش اسنادی و مشاهدۀ میدانی انجام پذیرفته و در نهایت، داده‌های اطلاعات مکانی (gis) حاصل از برداشت میدانی پژوهشگر در انطباق با طرح تفصیلی مصوب و اسناد فرادست، تحلیل محتوا شد. نتایج تحقیق، کمبود سرانۀ مذهبی در مقیاس محله‌های شهر قم را با روش‌های مختلف تحلیلی، اثبات می‌کند. از یک‌سو طرح تفصیلی، مساحتی حدود 7% کاربری‌های مذهبی محلات را در تعریض معابر قرار داده و از سوی دیگر، عدم توزیع استاندارد و نرمال فضاهای مذهبی موجود و پیشنهادی طرح تفصیلی، منجر به انحراف بین حداقل %34 تا 68% نسبت به اهداف طرح جامع شهر و مقررات موضوعه شده است.

An Analysis on the Spatial Distribution of Religious Per capita in Urban Neighborhoods (Case Study: City of Qom)

One of the most important goals of detailed plans is to provide standard per capita municipal services to meet the needs of citizens. Feasibility of these plans is to adapt to the context in which an Islamic society demands its requirements. In Islam, the answer to human beings’ material and metamaterial needs is considered and the city should facilitate the way. Suppose the provision of human spiritual needs and material needs is considered. In that case, it is important to provide the per capita bodies corresponding to this need (such as religious land use). This study evaluates the detailed plan of the holy city of Qom from this perspective, while providing a model for the pathology of the spatial distribution of the religious per capita of cities, where the deficiency of various qualitative and quantitative researches on the religious per capita of cities is quite noticeable. The research was descriptiveanalytical in which the data were collected by documentary method and field observation. Finally, the spatial data (GIS) obtained from the field survey of the researcher were analyzed. The results indicate that the per capita lack of religious land use in the urban neighborhoods is proven in Qom. The detailed plan puts about 7% of the religious uses of the neighborhoods in widening the passages. Lack of standard distribution of religious spaces has led to deviations of at least 34% to 68% from the goals.