پهنه‌بندی خطر وقوع سیل در شهرستان سبزوار با استفاده از منطق فازی

یکی از مهم‌ترین راه‌های جهت مقابله با مخاطره سیل پهنه‌بندی پتانسیل سیل‌خیزی می‌باشد. پژوهش حاضر باهدف پهنه‌بندی خطر وقوع سیل در شهرستان سبزوار با تاکید بر نقاط شهری و روستایی در سال 1399 انجام پذیرفته؛ این پژوهش از نوع کاربردی و در آن از منطق فازی، تحلیل سلسله‌مراتبی و سامانه اطلاعات جغرافیایی استفاده‌شده است. در این پژوهش هشت معیار شیب، فاصله از رودخانه، ارتفاع، زمین‌شناسی، کاربری اراضی، بارش، تراکم زهکشی و پوشش موردبررسی قرار گرفته‌اند. جهت پهنه‌بندی خطر وقوع سیل در شهرستان سبزوار بر اساس معیارهای فوق ابتدا فرآیند رَسترسازی لایه‌ها انجام و سپس با استفاده از توابع عضویت فازی، فازی و در نهایت نقشه‌های فازی شده لایه‌ها به‌دست‌آمده است. در ادامه نیز با کمک نرم‌افزار اکسل فرآیند مقایسه زوجی معیارها نسبت به یکدیگر انجام و سپس وزن نهایی معیارها با لایه‌های فازی شده ترکیب و در نهایت نقشه‌های به‌دست‌آمده با عملگرهای فازی منطبق و نقشه پهنه‌بندی استخراج گردیده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد متغیرهای موثر در ایجاد سیل در منطقه شامل شیب با ضریب وزنی 0.340 و بارش با ضریب 0.184 می‌باشد. البته متغیر پوشش گیاهی با ضریب 0.020 از کمترین‌ تاثیر در منطقه برخوردار می‌باشد. با توجه به نقشه کلاسه‌بندی خطر سیل‌خیزی شهر سبزوار به‌عنوان مهم‌ترین کانون جمعیتی شهرستان در محدوده خطر کم قرار دارد به لحاظ سکونتگاه‌های روستایی نیز اکثر آبادی‌های این شهرستان در پهنه با خطر خیلی کم، کم و متوسط قرار دارند.

Flood Risk Zoning in Sabzevar Using Fuzzy Logic

One of the most important ways to deal with flood risk is to zoning the flood potential. The present study was conducted with the aim of zoning the risk of floods in Sabzevar with emphasis on urban and rural areas in 2020. This research was of applied type, and fuzzy logic, hierarchical analysis and GIS were used. In this study. Eight criteria of slope, distance from river, altitude, geology, land use, rainfall, drainage density and vegetation have been studied. In order to zone the risk of floods in Sabzevar, based on the above criteria, first the layers are rasterized and then the layers are obtained using fuzzy, fuzzy membership functions and finally fuzzy maps. Then, with the help of Excel software, the process of pairwise comparison of criteria with each other and then the final weight of the criteria are combined with fuzzy layers, and finally the obtained maps are matched with fuzzy operators and the zoning map is extracted. The results of this study showed that the effective variables in causing floods in the region include slope with a weight coefficient of 0.340 and precipitation with a coefficient of 0.184. Of course, vegetation variable with a coefficient of 0.020 has the least impact in the region. According to the flood risk classification map, Sabzevar as the most important population center of the city is in low risk zone. In terms of rural settlements, most of the settlements of this city are in very low, low and medium risk zone.