صورت‌بندی انتقادی گفتمان سکونتگاه‌های خودانگیختۀ شهری در جهان و ایران

پدیده فقر پس از دوران صنعتی‌شدن به‌تدریج با چرخش فضایی و در چارچوب گذار از پدیده‌ای روستایی و صنعتی به پدیده‌ای شهری جایگزین شده و با رسیدن به گام دوم انباشت سرمایه در شهرها، چهره‌ای نو به خود گرفته که همواره رو به بازتولید بوده است. چندین دهه است که برای نمود کالبدیِ این مسئله‌مندی نام‌های گوناگونی ازجمله سکونتگاه‌های فقیرنشین‌شهری، سکونتگاه‌های غیررسمی، حاشیه‌نشینی، زاغه‌نشینی، بافت‌های مسئله‌دار و ازاین‌دست موارد به کار می‌رود. در این گذار در سطح جهانی در دوره‌های گوناگون دیدگاه‌های ناهمسانی برای برخورد با این پدیده اتخاذشده است که هریک آغاز گفتمانی غالب بر این مسئله‌مندی بوده است. هریک از این گفتمان‌ها بر پایه خواسته‌ها و الزاماتِ سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جامعه و نیز کاستی‌هایی که گفتمانِ حاکم به آن دچار شده‌اند، نظام معنایی خود را بازساخته و آن را به‌عنوان نظامی کارآمد در برون‌رفت از چالش‌های جامعه ارائه می‌دهد. در این راستا در سطح جهانی از هنگام چیرگی سرمایه‌داری تاکنون در گفتمان توسعه، گفتمان فرهنگ فقر و آسیب‌شناختی، دیدگاه‌ها و روش‌های گوناگونی برای برخورد با فقر و سکونتگاه‌های خودانگیختۀ شهری اتخاذ شده است. این گفتمان‌ها به‌صورت مستقیم بر شرایط ملی و گفتمان رایج دوره در ایران اثر داشته است. به همین ترتیب گفتمان رایج و سیاست‌ها و رویکردهای برآمده از آن در هر دوره به‌صورت مستقیم بر شرایط محلی تاثیرگذار بوده است.

Critical Discourse Analysis of Spontaneous Urban Settlements in the World and Iran

After the industrialization period, the phenomenon of poverty has been gradually replaced by spatial rotation and in the framework of the transition from rural and industrial phenomena to urban phenomena, and by reaching the second step of capital accumulation in cities, it has taken on new faceswhich have always been reproducing. For decades, various names have been used to address this problematic, including slums, informal settlements, suburbs, shanty towns, problem areas, and so on. In this transition, at different levels in the world, heterogeneous views have been adopted to deal with this phenomenon, each of which has been the beginning of a dominant discourse on the issue. Each of these discourses, based on the political, economic, and social demands and requirements of society, and the shortcomings of the ruling discourse, reconstruct its semantic system and presents it as an effective system in overcoming society’s challenges. In this regard, since the domination of capitalism until now, in the Development discourse, Culture of Poverty Discourse and pathology, various views and methods have been adopted to deal with poverty and spontaneous urban settlements. These discourses have directly affected the national situation and the current discourse in Iran. Likewise, the prevailing discourse and the policies and approaches that emerged from it in each period have directly influenced local conditions.