تحدید قاعده حاکمیت بی قید و شرط زوج بر طلاق در فقه و حقوق موضوعه ایران

یکی از تغییرات مهم قانون مدنی پس از انقلاب اسلامی، اصلاح ماده 1133 است. بنیان اولیه این ماده حدیث نبوی است که می‌گوید: «الطلاق بید من اخذ بالساق». این ماده از سال تصویب (1314) تا اصلاحاتش در سال 1381، به کلی دگرگون شده و حاکمیت مطلق مرد بر طلاق را با شرایط متعدد، محدود کرده است. این تغییرات به دلائلی نظیر نیازها و واقعیت‌های اجتماعی، عنصر مصلحت، استفاده از اجتهاد پویا و... در چند نوبت قانون‌گذاری انجام شده است. در فرایند تحدید این قاعده موانعی مثل جرم‌انگاری اعمال حق طلاق بدون رعایت تشریفات قانونی، لزوم مراجعه به دادگاه، صدور گواهی عدم امکان سازش، ارجاع به داوری، تعیین تکلیف حقوق مالی زوجه و... را برای ایجاد محدودیت در اجرای این حق وضع شده‌‌است. پرسش اصلی این پژوهش ناظر به تاریخ حقوقی نهاد مقرر در ماده 1133 قانون مدنی است و تلاش می‌کند که اولاً رابطه حکم مقرر در این ماده را با حدیث نبوی «الطلاق بید من اخذ بالساق» توضیح دهد و ثانیاً چگونگی محدودسازی حکم مقرر در این حکم فقهی و عوامل موثر بر آن را شناسایی و ارزیابی کند. یافته مهم این تحقیق، تبیین تحلیل و توضیحی است که در رابطه با نحوه ورود ماده 1133 قانون مدنی در سال 1314 و تحولات و شناسایی عوامل موثر بر آن ارائه شده‌است. و به این ترتیب برگی از تاریخ حقوق در رابطه با این ماده تحلیل و توضیح داده شده است.

Modification of the rule of unconditional power of the Husband on divorce in the Islamic jurisprudence and Iranian law

One of the important changes in the civil code after the Islamic Revolution is the amendment of Article 1133. The basic basis of this article is a rule of islamic jurisprudence that says: &right of divorce belongs to the husband&. This article, since the year of approval (1935) up to its amendments in 1992, has been totally changed and also the article refused the absolute sovereignty of men over divorce. These changes have been legislated in several phases for some reasons includes but not limited to, social needs and realities, expediency mechanism, using of dynamic ijtihad. In the process of modification this rule, some hindrances includes but not limited to, necessity of referring to the court, issuance of judicial certificate of unmaintainable marriage, determining financial rights of the wife, have been codified so as to make limitations for the husband. In this research, the structure of Islamic jurisprudence And social of these changes has been examined and researched, and its result was the confirmation of these developments with mechanism of dynamic ijtihad. It is suggested that the same mechanism be used to adjust other rules that are inconsistent with the needs and realities of IranianIslamic society.