تبیین مدل مفهومی فرآیند تحقق کنش انسانی مبتنی بر فلسفه صدرایی

کنش انسانی و فرآیند تحقق آن مساله‌ای بنیادین برای علوم انسانی-اجتماعی است. روش این تحقیق تحلیلی-برهانی بوده و با تحلیل فلسفۀ صدرایی، استنباط پاسخ پرسش تحقیق، مبرهن شده است. هدف مقالۀ حاضر این است که با بهره‌گیری از نظام فکری صدرا عوامل درونی و بیرونی دخیل در تحقق کنش انسانی، روابط میان این عوامل در تحقق کنش و متکی بر آنها فرآیند تحقق کنش را استخراج کرده و مدل مفهومی آن را ترسیم نماید. یافته‌های تحقیق گویای آنند که از جمله عوامل درونی دخیل در کنش، قوای نفس انسانی (عقل نظری، عقل عملی و قوای تحریکی)، فطرت، شاکله (مجموع باورها و ملکات)، دانش و تجربیات انباشته، خواطر و اعتباریات و عوامل بیرونی دخیل در کنش نیز مرتبط با جامعه و زیست‌بوم کنش‌گر بوده و از سه جهت تاثیر روح حاکم بر جامعه بر شکل‌گیری شاکلۀ فرد، تسهیل‌گری و جهت‌بخشی به کنشِ کنش گر در مسیر فشار اجتماعی و اطلاعات شناختیِ دریافت شده از اجتماع در کنش موثرند. در میان این عوامل برخی از آنها مقوم تحقق کنش محسوب می‌شوند که در غیاب آنها تحقق کنش در عمل پدیدار نمی‌شود. این عوامل عبارت اند از؛ اطلاعات شناختی فرد، شاکله، دانش‌ها و تجربیات انباشته و اجتماع. در نهایت مبتنی بر فرآیند تبیین شده برای کنش، مدل مفهومی آن، نگاشته شده است.

explaining of the conceptual model of human action based on mulla sadra’s philosophy

human action and its process of realization are fundamental issues for the human and social sciences. this research employs an analytical-deductive method, and by analyzing sadrian philosophy, it deductively presents the answer to the research question. this article aims to utilize sadrian philosophy to identify the internal and external factors involved in the realization of human action, to extract the process of action realization based on the relationships between these factors, and to depict its conceptual model. research findings indicate that internal factors involved in action include human faculties of the soul, innation, character of soul, knowledge and accumulated experiences, infution, and creditable. external factors involved in the action are also related to the actor’s society and ecosystem, and influence the action in three ways: the impact of the prevailing social spirit on the formation of the individual’s character, facilitation, and the direction of the action under social pressure and the cognitive information of the community. among these factors, some of them become the basis for the realization of the action, in the absence of which the action does not appear in the action. these factors include; cognitive information of the person, character, accumulated knowledge and experiences and society. finally, the conceptual model of the process of action is drawn keywords: action, character, society, belief, conceptual model.