بررسی تطبیقی آراء تجرد و بقای نفس از منظر افضل‌الدین مرقی و ملاصدرا

پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به دنبال پاسخ‌گویی و تحلیل سوال «نظر باباافضل و ملاصدرا دربارۀ تجرد و بقای نفس چیست؟» شکل گرفته است. تجرد، مهم‌ترین ویژگی نفس است، چرا که بقای نفس رابطه تنگاتنگی با بحث معاد دارد. در فرایند پژوهش مشخص شده است، دو فیلسوف هر کدام براساس مبنای فکری خود به اثبات تجرد و بقای نفس پرداخته‌اند. ملاصدرا، نفس را بر اساس حرکت جوهری، جسمانیه الحدوث و روحانیه البقاء می داند. از نظر باباافضل، مرگ نه فنا است نه عدم، بلکه تفریق صفت وصل است، به گونه ای که میان روح و جسم و میان ما و آنچه غیرماست، صفت وصل و میراندن است، نه اعدام و نه افناء. آنها معتقدند که نفس بعد از کمال به مرحله ای می رسد که به بدن نیاز ندارد و ذاتاً مستغنی و مستقل از بدن است، به همین دلیل در طول مسیر خود علاقه اش به بدن به تدریج کم می شود تا زمان مرگ که بدن را رها می کند و به زندگی خود در جایی دیگر ادامه می دهد. هر دو  فیلسوف قائل به تجرد نفس می باشند، با این تفاوت که ملاصدرا تجرد نفس را ذومراتب می داند. در این مقاله ابتدا پیش‌فرض‌های این دو فیلسوف، مراتب نفس و این‌که نفس در کدام مرتبه خویش به تجرد کامل می رسد، بیان شده، سپس ادله هر دو فیلسوف بر بقاء نفس با هدف تبیین و تحلیل تجرد و بقای آن از منظرافضل‌الدین کاشانی و ملاصدرا ارائه گردیده است. 

the comparative study of the abstraction and immortality of the soul from the perspective of afzal al-din maraghi and mulla sadra

the nature of the soul and its unknown dimensions have long been central concerns for muslim philosophers. one of the key debates in islamic philosophy is the abstraction of the soul—its existence as an independent, immaterial entity that persists beyond the dissolution of the physical body. this concept is closely linked to discussions on resurrection and the afterlife. this study aims to analyze and compare the perspectives of two prominent muslim philosophers, afzal al-dīn marāghī kāshānī and mullā ṣadrā, on the abstraction and immortality of the soul. using a descriptive and qualitative approach, the article examines the reasoning these scholars provide in support of the soul’s abstraction. findings indicate that mullā ṣadrā, through his theory of substantial motion (al-harakat al-jawhariyyah), argues that the soul originates with the body but ultimately transcends it. in contrast, baba afzal asserts that death is neither annihilation nor nonexistence but rather a detachment of the connections between body and soul. both philosophers concur that once the soul reaches perfection, it no longer requires the body and continues its journey independently in the afterlife.this study seeks to further elucidate and analyze the philosophical foundations of soul abstraction and its immortality as articulated by baba afzal kāshānī and mullā ṣadrā.