بررسی «معنویت فلسفی» بر بنیاد نظریه اعتلای وجودی در اندیشه ملاصدرا

نسبت معناداری میان معنویت و فلسفه قابل تصور است و این مقاله عهده‌دار تحلیل این پرسش است که چه معنا و بنیادی برای «معنویت فلسفی» در مقام نسبت‌سنجی فلسفه و معنویت، در اندیشۀ ملاصدرا وجود دارد؟ بدین‌سان، در مقام ارائه پاسخ به شیوۀ مطالعه کتابخانه‌ای و روش تحلیلی و به فراخور تطبیقی نشان می‌دهیم که نقطۀ اتکاء این نسبت را می‌توان در اندیشه «اعتلای وجودی» تحلیل کرد. از آن‌رو که معنویت را می‌توان به کوشش برای فهم و اعمال هر امری دانست که به بهبود کیفیت روحی و ارتقای زندگی انسانی رهنمون می‌سازد؛ لاجرم، فلسفۀ ملاصدرا حداقل در سه موضع مبنایی بر معنویت تاثیر گذاشته و ذیل آن می‌توان درباره معنویت فلسفی به تامل پرداخت: نخست، خودشناسی؛ چرا که فرد بر بنیاد آن، خودسازی خویش را در سلوکی که انتخاب کرده، سامان می‌دهد. در واقع، اعتلای وجودی که طریقی برای خودسازی است، مستلزم کوشش آدمی برای خودشناسی است. دوم، حکمتِ معنویتِ نظری؛ چرا که فرد در این فرایند می‌کوشد با تقرب به حقیقت نامحدود، وجود خویش را معنا بخشد. چنانکه این تقرب به‌معنای فعلیت‌بخشی استعدادهای نامحدود انسانی نیز قلمداد می‌شود و در نهایت، حکمتِ معنویتِ عملی؛ چرا که آگاهی به مراتب اعلای هستی مترتب بر تحولات وجودی است که در شخص بسته به کردار و کنش اختیاری در خویشتن محقق می‌سازد. 

investigating “philosophical spirituality” based on the theory of existential excellence in mulla sadra’s thought

the intersection of spirituality and philosophy is a thought-provoking subject, and this article aims to explore the concept of philosophical spirituality in mulla sadra’s philosophical framework. the central question guiding this inquiry is: what is the meaning of philosophical spirituality as the relationship between philosophy and spirituality in mulla sadra’s thought? the article posits that this relationship can be understood through the concept of existential excellence. spirituality is often associated with the pursuit of self-improvement and the refinement of one’s mental and existential state. accordingly, mulla sadra’s philosophy presents three fundamental perspectives on spirituality that contribute to the understanding of philosophical spirituality: first, self-knowledge, which enables individuals to cultivate their self-awareness and direct their existential development; second, theoretical wisdom in spirituality, which involves striving for a deeper comprehension of existence and approaching absolute truth; and third, practical wisdom in spirituality, which is realized through voluntary actions that align with existential transformation.