نوآوری‌های ملاصدرا در تحلیل سلامت نفسانی و درمان بیماری‌های آن

مقاله حاضر به رصد شواهد پراکنده مرتبط با سلامت نفس و بیماری های آن در آثار صدرا می پردازد و با جمع‌آوری مطالب، نظریۀ سلامت نفس ملاصدرا را بازسازی می نماید. براین اساس: 1) تحلیل مفهومی سلامت (صحت) و بیماری (مرض)، 2) ملاک ها و زیرملاک های مصداقی سلامت نفس، 3) تبیین علل تحقق بیماری ها، 4) تحلیل مراتب مختلف سلامت و 5) ارائه راه کارهای درمانی صدرا در معالجه بیماری های نفسانی ضرورت دارد. این مسائل، به فراخور مبحث، با مقایسۀ تطبیقی آراء ملاصدرا، با اخلاق نگاران فلسفی پیشین، نظیر زکریای رازی، ابن مسکویه، طوسی، و دوانی که مستقلاً و منسجم به «صحت نفس» پرداخته اند، تحلیل می گردد. جمع آوری آراء پراکنده ملاصدرا در سلامت و درمان، نوآوری های محدودی را در برخی از مولفه ها نسبت به پیشینان نمایانگر است؛ اما آنچه که نظریۀ سلامت وی را قابل توجه می سازد، توجه به مبانی خاص صداریی همچون رابطۀ نفس و بدن، جنبه جسمانیه الحدوثی نفس، تشکیک و حرکت جوهری انسان، و قاعده «النفس فی وحدتها کل القوی» و ... است که مبانی متفاوتی را برای مباحث سلامت نفس به ارمغان آورده است. شناخت دقیق بیماری و تشخیص منشا و عوامل آن، درمان از طریق اضداد (تا نیل به اعتدال)، درمان های شناختی مبتنی بر تغییر انگاره، تنبیه و عقوبت و مداومت بر فضیلت، (راه کاری مثبت نگر) از جمله راه کارهای رصد شده از آراء ملاصدرا است.

mulla sadra’s innovations in understanding the heath of the soul and treating its diseases

this article examines mulla sadra’s insights on the health of the soul and its ailments, reconstructing a cohesive theory from his scattered discussions. it explores key aspects of his approach, including (1) the concepts of health and disease, (2) the criteria for spiritual well-being, (3) the causes of spiritual maladies, (4) the different levels of health, and (5) sadra’s therapeutic solutions for treating spiritual ailments.to provide a broader context, this study also compares sadra’s views with those of earlier ethical philosophers such as zakariya razi, ibn miskawayh, nasir al-din tusi, and dawani, who each addressed the concept of the soul’s health in their works. while many of sadra’s ideas build upon these predecessors, his theory is distinguished by its unique philosophical foundation, which integrates concepts such as the interrelation of soul and body, the corporeal creation of the soul, the substantial motion of human existence, and the principle that the soul, in its unity, encompasses all powers and forces. these elements shape his distinctive understanding of spiritual health.sadra’s therapeutic approach includes precise diagnosis, treatment through opposites to restore balance, cognitive therapies aimed at belief transformation, the role of reward and punishment, and the practice of virtue. by reconstructing his insights, this study demonstrates how his philosophy offers a comprehensive framework for understanding and maintaining the well-being of the soul