مولفه های متعارض معرفتی در اندیشه ماکس شلر

ماکس شلر در مقام بنیان ‌گذار جامعه‌ شناسی معرفت، ضمن بررسی نسبت میان شناخت‌ انسان با زمینه‌های اجتماعی در کنار امور واقعی و انضمامی، عناصر ایده‌آل و ارزش‌ها را نیز در تحلیل خود مورد توجه قرار داده است. در این میان یکی از اهداف مهم وی در تلفیق مباحث جامعه ‌شناختی با مضامین فلسفی، نیل به شناختی جامع، از انسان بوده است. شلر به رغم اذعان به تاثیر عوامل اجتماعی، اصلِ اندیشه را مقوله مستقلی می ‌داند که نمی ‌توان تمامی آن را به عوامل بیرونی فروکاست؛ همین نکته وجه امتیاز مهم شلر به شمار می ‌آید، چرا که وی برخلاف بسیاری از دیدگاه های متاخر، تکوین معرفت را تنها به تاثیر شرایط تاریخی و اجتماعی منوط نکرده و در کنار آن، ویژگی های انسانی را نیز مورد توجه قرار می ‌دهد. از نظر وی در نگاهی جامع به انسان، افزون بر عقل، باید وجوه عاطفی، احساسی و نیز ارزشی او را نیز مورد توجه قرار داد. در این نوشتار با تحلیل رویکرد پدیدارشناسانه شلر از جمله در قلمرو اخلاق، تلاش می‌ گردد نشان داده شود که چگونه شلر با تلفیق حوزه ‌های مختلف، از دوگانه ‌سازی ‌های معمول فراتر رفته و جامعه شناسی معرفت را بسط داده است. یافته ‌های حاصل از این روند حاکی از آن است که کلیّت پروژه ی فکری شلر، تلاش برای تلفیق و همراهی حوزه ه‌ایی از معرفت بشری است که در بدو امر متعارض به نظر می‌ رسند و قابل جمع به شمار نمی ‌آیند؛ اما شلر با نگاهی جامع و فراگیر به انسان و جامعه، بدان ‌ها توجه نموده و بر آن است که از فروکاستن آنها به بخشی خاص اجتناب ورزد.

conflicting epistemological elements in max scheller’s thought

max scheler while examining the relationship between human cognition and social contexts along with real and concrete matters, has also considered the ideal elements and values ​​in his analysis and among these, one of his main goals in combining sociological topics with philosophical themes have been to achieve a comprehensive knowledge of man. despite acknowledging the influence of social factors, scheler considers the principle of thought to be an independent category that cannot be reduced entirely to the external factors. this is an important point of scheler, because, he does not make the development of knowledge dependent only on the influence of historical and social conditions, but also on human characteristics. in his view, in a comprehensive view of man, in addition to reason, his emotional and value aspects should also be considered. in this paper, by analyzing scheler’s phenomenological approach, including in the field of ethics, tries to show how he, by combining different fields, has gone beyond the usual dichotomies and developed the sociology of knowledge. the findings of this process indicate that the whole of scheler’s intellectual project is an attempt to integrate and accompany areas of human knowledge that at first seems contradictory and cannot be summed up, but with a comprehensive view of man and society.