واکاوی مخالفت غزالی با وجوب نظر

یکی از موضوعات مورد مناقشه بین متکلمان، شناخت اولین واجب بر مکلف بوده است. متکلمان معتزلی و اشعری معرفت نسبت به خداوند از طریق استدلال را اولین واجب می‌دانستند. دلیل آن را گروهی عقلی و گروهی سمعی برمی‌شمردند؛ هرچند در اصل موضوع با یکدیگر نزاعی نداشتند. با این رویکرد، فاصله ایمان تا کفر بر اساس علم و یا جهل نسبت به خداوند رقم می‌خورد. به‌طوری که عالِم به خداوند، مومن و جاهل به خداوند، کافر تلقی می‌گردید. غزالی متکلم قرن پنجم هجری با این اندیشه به مخالفت برخاست. او علم و جهل نسبت به خداوند از طریق استدلال را از دایره ایمان و کفر خارج ساخت. در این راستا غوطه‌ور شدن در علم کلام را  جز در مواردی محدود، حرام اعلام کرد و ایمان را از معرفت جدا دانست. او با این رویکرد عوام مردم را به تقلید و تسلیم در اعتقادات امر نمود و سرپیچی از آن را مشمول مجازات دانست.  این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی اندیشه غزالی پیرامون وجوب نظر و استدلال در معرفت به خداوند را مورد واکاوی قرار داده و معتقد است غزالی ارائه استدلال بر اصول اعتقادی را بر مکلف واجب ندانسته و تقلید در اعتقاد و پیامدهای آن را مورد حمایت قرار داده است. 

ghazali's opposition to the necessity of reasoning (vojoube nazar)

one of the disputes between the theologians was recognition of the first duty upon the mukallaf (the religious duty-bound). the mo’atazeleh and asha’ereh theologians consider recognizing the almighty god through the reasoning to be the first wajib (islamic duty). some consider the reason behind it to be intellectual, and some others believe it is sam’ee. however, they had no conflict in terms of the original topic. with this approach, the distance between the faith and the disbelief is based on the knowledge or ignorance of the almighty god, in a way that the one who knows god is considered a believer and the one who does not know him is an unbeliever. ghazali, the fifth century’s theologian, opposed this thought. he took the knowledge or ignorance of the almighty god through reasoning out of the circle of belief and disbelief. in this regard, he banned immersing in theology except for some limited cases and separated the faith from recognition (of god). with this approach, he obliged the public to imitate and surrender to beliefs, and whoever disobeyed deserved punishment. the current study has analyzed ghazali’s thoughts on intellectual reasoning for recognizing the almighty god by using a descriptive-analytical method and believes that ghazali has not obliged the mukallaf to provide reasoning for religious principles and has supported the imitation in terms of beliefs and its derivatives.