ایده وحدت شریعت، حکمت و شهود در تاریخ فلسفه اسلامی با تاکید بر قرون 6 تا 8 هجری

موضوع این مقاله رابطه بین شریعت، حکمت و عرفان است. توجه به تاریخ و عناصر زمان و مکانِ مباحث و موضوعات علمی، نقش بنیادی در توضیح آن‌ها و تبیین پیامدهای مترتب بر آن‌ها دارد. پژوهش حاضر به‌ دنبال رصد تاریخی این مسئله و تبیین اوج آن در قرن ششم تا نیمه اول قرن هشتم قمری در فضای فکری عالم اسلام به‌ویژه در حوزه عقلی و جغرافیایی آذربایجان است و همین‌طور در صدد ارائه مدللِ نظریۀ مختار (جمع و تلفیق) از بین انواع رویکردهاست که با روش کتابخانه‌ای سامان یافته است. یافته‌های تحقیق حاضر بدین قرار است: 1. این موضوع از مباحث کهن در بیشتر نحله‌های فلسفه اسلامی است؛ 2. در مورد نسبت و رابطه این مقولاتِ سه‌گانه با همدیگر، نظرات مختلفی ارائه شده که مقبول‌ترین آن‌ها نظریه جمع و تلفیق است؛ 3. اولین قلۀ طرح این جریان مربوط به حوزه عقلی آذربایجان به‌وسیلۀ شیخ شهاب‌الدین سهروردی و خواجه‌نصیرالدین طوسی و پیروان آن‌ها در قرون ششم تا هشتم قمری است.؛ 4. این زمینه‌سازی متفکران در قرون ششم تا هشتم، طرح کامل ایده جمع و تلفیق را در فلسفه صدرایی مهیا ساخت.  

the idea of the unity of sharia, wisdom and intuition in the history of islamic philosophy with emphasis on the 6th to 8th centuries

this paper discusses the relationship among religious law (sharia), wisdom (hekmat) and mysticism. considering history and elements of time and place in scientific discussions and subjects has fundamental role in their explanation and elaboration of their subsequent results. the present study aims to observe its historical aspect and to explicate its climax between sixth to the first half of eighth hijri centuries in the islamic intellectual circumstances especially in rational and geographical realms of azarbaijan; likewise, the present study intends to present a justified display of mokhtar theory (accumulation and incorporation) among the approaches which are library-based methods. the present study’s findings include: 1. the subject is an ancient discourse in most of the islamic philosophy sects. 2. considering proportion and relationship of these three concepts, various attitudes have been presented that the most acceptable one is theory of accumulation and incorporation. 3. the top scholars who introduced the process of rational realm of azarbaijan are sheikh shahabaddin sohravardi and khajeh nasiraddin tosee and their followers in sixth to eighth hijri centuries. 4. these scholars’ planning in sixth to eighth hijri centuries provided the prefect idea of accumulation and incorporation in sadraee philosophy.