ابن بیطار و تاثیر سنت گیاه داروشناسی دیوسکوریدسی و جالینوسی بر الجامع لمفردات الادویه و الاغذیه

اِبن بَیطار (متوفای 646 ق/ 1248م)، یکی از بزرگ ترین گیاه ‌دارو شناسان مسلمان در سده های میانه اسلامی است که نقش درخور توجهی در رشد و اعتلای این دانش ایفا کرده است. وی با نگارش کتاب اَلجامِع لِمُفرَدات اَلاَدوِیَة وَ اَلاَغذِیَة یکی از مهم ترین آثار گیاه داروشناسی را در جهان اسلام پدید آورد که به حق می توان آن را دائرةالمعارف اختصاصی این دانش نامید. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که میراث یونانی دیوسکوریدس و جالینوس تا چه اندازه و چگونه بر کتاب اَلجامِع لِمُفرَدات اَلاَدوِیَة وَ اَلاَغذِیَة او اثر گذاشته است. به‌ویژه بر این مسئله تاکید می کند که آیا داده های او از این منابع یونانی، اعتبار و اصالت دارد یا چیزی جز تقلید و رونویسی از این آثار نیست. نگارنده با بررسی دقیق کتاب اَلجامِع لِمُفرَدات اَلاَدوِیَة وَ اَلاَغذِیَة همه ارجاعات مستقیم و باواسطه او را به این منابع یونانی استخراج و داده های آن را تحلیل کرده و به این نتیجه دست‌یافته است که اگرچه وی در روش پژوهش، شیوه بیان و سبک نوشتاری خود از دِیُوسکُوریدُس و جالینُوس پیروی کرده است؛ اما شیوه مطالعات تجربی و مشاهدات میدانی منحصربه‌فرد خود را نیز دارد و پیوسته دیدگاه های یونانیان را جرح‌وتعدیل نموده است و با خلاقیت ها و نوآوری هایی که از خود بروز داده بر وسعت مطالعات گیاه داروشناسی افزوده است.

ibn bitar and the effect of the pharmacognosy tradition of dioscorides and galenus on al jāmiʻ li mufradāt al adwiya wa l aghdhiya

ibn bitar (646 ah), is one of the greatest plants of muslim pharmacognosists in the islamic middle centuries who played a significant role in the growth and promotion of this knowledge. he wrote one of the most important works of pharmacognosy in the islamic world, i.e. kitāb al‑jāmiʻ li‑mufradāt al‑adwiya wa‑l‑aghdhiya, which can rightly be called the exclusive encyclopedia of pharmacognosy. the present study seeks to answer the question of to what extent and how the greek heritage of dioscorides and galenus influenced his comprehensive book. in particular, we will emphasize whether the information he inferred from these greek sources are valid or authentic, or whether they are nothing more than imitations and transcripts of these works. by carefully examining all direct and indirect references to these greek resources and analyzing the data of al-jame’ book, the author concludes that although ibn bitar has imitated the research method and writing style of dioscorides and galenus, he has his own unique method of empirical studies and field observations, constantly modifying the views of the greeks and adding to the scope of pharmacognosic studies using his creativity.