بررسی وضعیت تکاملی علم ریاضی در عصر ایلخانان

بخش مهمی از زایش و پویش علوم ریاضی کلاسیک، مدیون ایرانیان در فرایند تمدن اسلامی است که در پی اجرای سیاست و درایت دولت‌ها و دانشمندان عصر بویهی، سلاجقه و ایلخانی به دست آمد، بنابراین می توان گفت: از پدیده‌های مهم تاریخ علم و تاریخ اجتماعی دوره میانه اسلامی، توسعه فوق العاده و هم زمان علوم ریاضی و مذهب تشیع در عصر ایلخانی است که اغلب با تدبیر سیاسی-علمی خواجه نصیرالدین طوسی همراه بود. مغولان که برخی از مورخان نحوه و آثار ورود آنان به ایران را با تصرف آن توسط اعراب مسلمان مشابه می‌پندارند، مرحله‌ای از تحول و تطور تاریخ علوم ریاضی را در ایران رقم زدند. مراغه و تبریز به مرکز فعالیت دانشمندان و پایتخت علمی ایلخانی مبدل گشت و علوم عقلی و نقلی اسلامی و خاصه علوم مربوط به شیعی توسعه شگرفی یافت، موضوعی که به روشنی تبیین نشده است، از این رو، مقاله حاضر در صدد است به روش توصیفی-تحلیلی و با مطالعات کتابخانه‌ای به این سئوال پاسخ دهد که: جزئیات دستاوردهای علمی در حساب، جبر، هندسه و مثلثات چه بوده است؟ یافته‌های این پژوهش، نشان می دهد در این دوره، با اوج گیری تولید ارصاد و نگارش زیج‌ها به چنان نوآوری‌های شگفت انگیزی دست پیدا کرد که به کالای رایج صادراتی به اروپا تبدیل گشت.

investigating the evolutionary status of mathematical sciences in the era of the ilkhanate

an important part of the birth and development of classical mathematical sciences is owed to the iranians in the process of islamic civilization, which was achieved following the implementation of policies and tact of the governments and scientists of the era of buyid, seljuk, and ilkhanate, so it can be said: one of the important phenomena of the history of science and the social history of the middle islamic period is the extraordinary and simultaneous development of mathematical sciences and the shiite religion in the ilkhanate era, which was often accompanied by the political-scientific planning of khwaja nasir al-din tusi. with its capture by the muslim arabs, they consider it similar, they set a stage in the evolution and development of the history of mathematical sciences in iran. maragheh and tabriz became the center of activity of scientists and the scientific capital of the ilkhanate, and the islamic intellectual and transmission sciences, especially the sciences related to shia it has developed tremendously, a subject that has not been clearly explained, therefore, the present article aims to answer this question through a descriptive-analytical method and library studies: the details of scientific achievements in arithmetic, algebra, and geometry. and what was trigonometry? the findings of this research show that in this period, with the rise of the production of meteorological instruments and the writing of zijs, such innovations were it gained popularity and became a common export product to europe.