بلاد سودان (سرزمین سیاهان) از نگاه جغرافی نگاران مسلمان در گذر زمان تا پایان سده هشتم ه.ق

بلاد السودان یا همان سرزمین سیاهان در طی چندین سده، به‌سبب شرایط اقلیمی و زیستی نامساعد، کمبود آب و محدودیت رفت‌وآمد مردمان سرزمین‌های دیگر به آنجا، سرزمینی رازآلود و کشف‌ناشده باقی ماند. حتی حاکمان مسلمان در جریان فتوحات شمال آفریقا بدین مناطق توجهی نداشته و به فتح این مناطق همت نگماردند. در نتیجه، اسلام به این مناطق راه نیافت و بومیان این سرزمین با گذشت زمان، به‌سبب رفت‌وآمد تاجران مسلمان و یا مهاجرت و سکونت برخی از مخالفان حکومت یا عالمان دینی، در این منطقه با اسلام آشنا شدند. ناشناخته‌ماندن این سرزمین در آثار جغرافی‌نگاران مسلمان که از قرن سوم آثار ارزشمندی را در شناساندن سرزمین‌های مختلف از دور یا نزدیک به رشتۀ تحریر درآورده‌اند کاملاً مشهود است، چنان‌که محدودۀ دقیق بلاد السودان در آثار آنان چندان مشخص نیست و اغلب به اشارات مبهمی از این منطقه و ذکر بخش‌ها و یا شهرهایی از آن بسنده کرده‌اند. این پژوهش برآن است، با بررسی آثار جغرافی‌نگاران تا پایان سدۀ هشتم، به این پرسش پاسخ دهد که دانش جغرافی‌نگاران از سرزمین بلاد السودان تا چه حد بوده است؟ آثار آنان تا چه حد در تصویرسازی و دانش‌افزایی مسلمانان از منطقۀ ناشناختۀ بلاد السودان تاثیر داشته و آنان از چه منابعی در گردآوری مطالب خود استفاده می‌کردند و این مطالب تا چه میزان بر مبنای اطلاعات امروزی صحت یا تناقض داشته است؟این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی انجام شده است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که این سرزمین به‌سبب شرایط آب‌وهوایی و ناشناخته‌بودن مسیرها و بومیان آنجا به نسبت سرزمین‌های شمالی، شرقی و غربی قارۀ آفریقا کمتر شناخته شده بود. با این‌همه، به‌مرور و با گسترش تجارت، سفر و حتی مهاجرتِ شماری از مسلمانان به این مناطق اطلاعات جغرافی‌نگاران نیز از منطقۀ زیرصحرا فزونی یافت.

Bilad al-Sudan (land of blacks) from the point of view of Muslim geographers over time until the end of the eight century AH

Bilad alSudan, which includes southern parts of Sahara Desert, has remained a mysterious and undiscovered land for centuries due to unfavorable climatic and biological conditions, water scarcity, and restrictions on the movement of people from other lands. Even the Islamic rulers did not pay attention to these areas during the conquests of North Africa and did not try to conquer these areas except for some limited campaigns, due to this fact, Islam did not enter these areas and the natives under the desert became acquainted with Islam over time and gradually due to the movement of Muslim businessmen or the migration and residence of some opponents of the government or religious scholars in this area. lack of knowledge about this land is obvious in the works of Muslim geographers who from the third century have written valuable works in identifying different lands from far or near; For example, the exact area under the desert is not very clear in their works, and they often suffice with vague references to this area and mentioning parts or cities of it. This research, by examining the geographical works of painters until the end of the eighth century, has tried to answer this question that to what extent has the knowledge of geographers been from the subdesert land? Or that To what extent have their works influenced the portrayal and enlightenment of Muslims in the unknown subSaharan region, and what sources did they use in compiling their material, and to what extent is this material true or contradictory based on current information?This research has been done with descriptive analytical approach. The results of assay have proposed that this land due to its weather situation, unrecognized paths and its natives had been less known in compare with north, east and west lands of Africa continent. However, with the expansion of trade, travel, and even the migration of a number of Muslims to these areas, geographic information from the subSaharan region also increased.