مطالعه و مقایسۀ تزیینات مقابر برجی دامغان

مقابر برجی گونه‌ای از معماری برون‌گرا در ایران است و نمای بیرونی پراهمیتی دارد. سه نمونه از این مقابر در منطقۀ دامغان واقع است: برج‌های پیرعلمدار، چهل‌دختران و مهمان‌دوست. این سه آرامگاه متعلق به سدۀ پنجم هجری است و از مقابر برجی پُرتزیین اولیه محسوب می‌شود. هدف مقالۀ حاضر بررسی شباهت‌ها و تفاوت‌های تزیینات این سه برج در بدنۀ خارجی آنهاست. روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع مکتوب کتابخانه‌ای است. بررسی انجام‌شده نشان می‌دهد که شباهت‌هایی در تزیینات هر سه برج در بخش انتهای ساقه وجود دارد و کتیبه و طرح‌های هندسی نقش پررنگی در تزیینات آنها دارد. به‌ترتیب تاریخ احداث برج‌ها از میزان یکنواختی و یکدستی تزیینات بالای بدنۀ آنها کاسته شده و بر چشمگیر بودن و تنوع‌شان افزوده شده است. درمجموع تزیینات بالای بدنۀ برج مهمان‌دوست تفاوت بیشتری با تزیینات دو برج دیگر داشته باشد. در بخش ورودی نیز شباهت دو برج پیر علمدار و چهل‌دختران به یکدیگر بسیار است و تفاوت آنها در جزئیات است. از ورودی اصلی برج مهمان‌دوست توصیف و یا تصویری در دست نیست تا بتوان به بررسی آن پرداخت. همچنین با بررسی انجام‌شده می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که با وجود شباهت‌های این سه برج، تفاوت‌های موجود در تزییناتشان به‌همراه ویژگی‌هایی منحصر به‌فردی که هر یک از برج‌ها در این بخش دارد، سبب شده است که هر یک شخصیت متمایزی داشته باشد.