بررسی تک نگاری در ادب فارسی

واژه ی مونوگرافی، در مجموع به معنی «توصیف، تصویر یا نگارش یک واحد» است. در ترجمه ی فارسی، معادل این واژه «تک نگاری» انتخاب شده است. کلمه ی «تک-نگاری» با اصطلاحاتی چون «تک‌نگاشت»، «تک‌پژوهشی»، «فردنامه»، «یکتانگاری» و«مونوگرافی» نیز مورد اشاره قرار می‌گیرد. تک نگاری، توصیفی است ژرف و دقیق از یک شخص (بیوگرافی) یا یک واحد اجتماعی مانند: خانواده، طایفه، قبیله، قشر اجتماعی، یا یک روستا یا یک واحد اجتماعی مشابه دیگر که جنبه‌های مختلف آن را در بر می‌گیرد. در این تکنیک، مکانی محدود و یا گروه خاصّی، انتخاب و جوانب و زوایای گوناگون واقعیّتی به طور عمقی و همه جانبه، مورد مطالعه قرار داده می‌شود. در ادبیّات فارسی، از گذشته تا حال، نمونه های مشابه فراوانی از جمله در ادب کهن از قبیل: «سفرنامه ی ناصرخسرو»، «تحقیق ماللهند ابوریحان بیرونی»، «دانشنامه ی علایی ابوعلی سینا» و کتب «تذکره، سیره و مغازی» و در دوره ی معاصر آثار ممتازی چون «اورازان»، «تات نشین های بلوک زهرا»، «درّ یتیم خلیج فارس» و «جزیره ی خارک» از جلال آل احمد، «خیاو یا مشکین شهر و اهل هوا» از غلامحسین ساعدی، «خشت بر خشت» از محمود کتیرایی، «یوش» نوشته ی سیروس طاهباز، «طالب آباد» از جواد صفی‌نژاد و «طهران قدیم» از جعفر شهیدی و ... از اینگونه مطالعات اجتماعی، به شمارمی آیند. نگارندگان، در این مقاله، با هدف آشنایی بیشتر مخاطبین و دانشجویان، با قالب تک نگاری و با بهره گیری از مطالعات کتابخانه ای و شیوه ی توصیف، تجزیه و تحلیل، به بررسی مولّفه های چون «تعریف، پیشینه ، ویژگی ها و اهداف، شیوه‌های تحقیق، انواع تک نگاری در ادب فارسی از گذشته تا حال، و موضوعات مرتبط با آن، پرداخته اند.