تاثیر ماهیت رشتة علمی در ترکیب‌بندی نقشی گفتار و نوشتار علمی: تحلیل موردی متون کتاب‌های سه رشتة دانشگاهی در راستای هدف‌مند کردن نگارش علمی

هدف از این پژوهش بررسی تاثیر نوع رشتة علمی در ترکیب‌بندی نقشی متون نوشتاری و گفتاری علمی و به‌طورخاص فرایندهای نقشی در بندهای متون علمی است. سوال‌های اصلی در این پژوهش: 1. کمیت و کیفیت فرایند‌های شش‌گانة هلیدی در متون گفتاری و نوشتاری علوم مختلف چگونه است؟ 2. تاثیر نوشتاری یا گفتاری بودن متن بر ترکیب‌بندی فرایندها به چه صورت است؟ به این منظور 12000 بند از 24 کتاب رشته‌های پزشکی، فیزیک و جامعه‌شناسی انتخاب و با 1500 بند گفتاری سه رشته مقایسه می‌شود. الگوی مورد استفاده در این پژوهش فرانقش تجربی و شش فرایند موجود در آن است. پس از انتخاب بندها به صورت تصادفی، فرایندهای به‌کار‌رفته در آنها شناسایی شده و سپس مورد توصیف و تحلیل آماری قرار گرفت. در نهایت الگوی کلی بسامد وقوع فرایند‌های مختلف در متون سه رشته به‌دست آمد. شاید الگوی به‌دست‌آمده در این پژوهش، مبنی بر برتری فرایند‌های مادی و رابطه‌ای، را بتوان الگویی برای متون علمی فارسی و نیز معیاری برای بسامد وقوع فرایندها در متون گونة علمی زبان فارسی در نظر گرفت. نتایج حاصل در تدوین کتاب‌های آموزشی خواندن و نوشتن و ترکیب‌بندی بند‌های متون این‌گونه کتاب‌ها کار‌آمد است. به‌عبارت دیگر نوعی آموزش هدفمند در راستای چگونگی نگارش متون علمی و برنامه‌ریزی کتاب‌های درسی که از نخستین سال‌های مدرسه آغاز می‌شود.