بررسی بینامتنی آیات، احادیث و روایات اسطوره ای سامی در دیوان انوری با تکیه بر مناسبات چهارگانۀ ژرار ژنت

اصطلاح بینامتنیت توسط ژولیا کریستوا ابداع شد و به معنی هم حضوری آگاهانۀ همه یا قسمتی از عناصر یک متن در متن دیگر است و سه رکن اصلی دارد: متن پنهان یا غایب، متن حاضر و روابط بینامتنی. انتقال لفظ یا معنا از متن غایب به متن حاضر را روابط بینامتنی می‌نامند و مطالعۀ این روابط یکی از رویکردهای بررسی آثار ادبی است که از رهگذر آن اطلاعات سودمندی از متن به دست می آید. بعد از کریستوا، بارت، ژنی، ریفاتر و ژنت مطالعات عمیق تری را دربارۀ بینامتنیت انجام دادند. در میان نظریه‌های ادبی گوناگون، ترامتنیت ژرار ژنت یکی از جامع-ترین چارچوب های تحلیل متون روایی را ارائه می‌دهد. نظریۀ ژنت پنج محور اساسی دارد که بینامتنیت یکی از آنهاست و چهار زیرگونۀ ارجاع، تلمیح، نقل قول و سرقت را شامل می‌شود. از آنجا که اشعار انوری به لطف دانش گسترده اش در زمینۀ علوم گوناگون، پیوند بینامتنی عمیقی با قرآن، حدیث و روایت های اسطوره-ای سامی و اسلامی دارد، پژوهش حاضر بر آن است که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و روش کتابخانه ای با معرفی اجمالی زیرگونه های یادشده به بررسی ارتباط بینامتنی اشعار انوری با آیات، احادیث و روایات اساطیری اسلامی و سامی بپردازد. رهیافت پژوهش پیش رو، نشان می‌دهد که انوری برای معنی آفرینی و غنابخشی سروده هایش از شاخص های تلمیح، نقل قول و ارجاع میان مولّفی بیشترین بهره را برده و نشانی از سرقت ادبی در ابیات او دیده نمی‌شود.