بررسی عوامل موثر بر سیل­خیزی حوضه با استفاده از تحلیل عاملی و تعیین واحدهای هیدرولوژیک همگن

این تحقیق با هدف تعیین عوامل موثر بر سیل­خیزی حوضه با استفاده از تحلیل عاملی و تعیین واحدهای هیدرولوژیک همگن در حوزه آبخیز هنزا شهرستان رابر انجام شد. پس از استخراج 33 عامل محیطی در مقیاس زیرحوضه­های هیدرولوژیک از تحلیل عاملی و روش آنالیز مولفه­های اصلی به عنوان یک روش چندمتغیره با قابلیت بالا جهت تعیین عوامل موثر کمک گرفته شد. بسته به فاصله متغیرها از محورها، میزان بار عاملی آن­ها در هر محور مشخص شد. از آنجا که دوران محورها به شناسایی بهتر عامل­های اول و موثرتر کمک می­کنند لذا از روش varimax استفاده شد. سپس نسبت به همگن­بندی زیرحوزه­ها بر اساس عوامل موثر بر سیل­خیزی با استفاده از آنالیز خوشه­ای با روش واردز (wards method) به دلیل دقت بالای این روش، و رویه مربع فاصله اقلیدوسی اقدام شد. نتایج نشان داد از بین 33 عامل محیطی عواملی از قبیل مساحت، محیط و طول حوضه، طول آبراهه، طول مستطیل معادل، سازندهای زمین­شناسی حساس به فرسایش و اراضی تحت گروه هیدرولوژیک a به­عنوان محور اول حدود 46 درصد تغییرات سیلاب (دبی پیک ویژه) را توجیه می­کنند. عوامل موثر دیگر از قبیل پوشش تاجی، بارندگی سالانه و بارندگی 6 ساعته با دوره بازگشت 2 ساله به­عنوان محور دوم 7/27 درصد و عوامل شیب آبراهه و شیب حوضه به­ عنوان محور سوم 6/6 درصد تغییرات سیلاب را تبیین می­کنند. در نهایت بر اساس آنالیز خوشه­ای با ضریب تشابه 80 درصد زیرحوضه­های d, h, e1, e2,e3 در یک گروه همگن و زیرحوضه­های b, c, m1, f1, f2-1, f2-2, f3 در گروه همگن دوم قرار گرفتند.

Investigation of Effective Factors on Basin Flooding Using Factor Analysis and Determination of Homogeneous Hydrological Units

The aim of this study was to determine the factors affecting the flooding of the basin using factor analysis and determination of homogeneous hydrological units in the Hanza watershed of Rabor city. After extracting 33 environmental factors at the scale of hydrological sub-basins, factor analysis and principal component analysis were used as a multivariate method with high capability to determine the effective factors and depending on the distance of the variables from the axes, the amount of eigen value in each axis was determined. Since the axis rotations help to better identify the first and most effective factors, the Varimax method was used. Then, the homogenization of the sub-basins was performed based on the factors affecting flooding using cluster analysis with Wards method due to the high accuracy of this method and the square surface of the Euclidean distance. The results showed that among 33 environmental factors, factors such as area, environment and length of the basin, waterway length, equivalent rectangle length, erosion-sensitive geological formations and lands under hydrological group A as the first axis explained about 46% of flood changes (special peak discharge ). Other effective factors such as canopy cover, annual rainfall and 6-hour rainfall with a 2-year return period as the second axis explained 27.7% and finally the factors of canal slope and basin slope as the third axis explained 6.6% of flood changes. Finally, based on the cluster drawing with 80% similarity coefficient, sub-domains D, H, E1, E2, E3 in a homogeneous group and sub-domains B, C, M1, F1, F2-1, F2-2, F3 in the second homogeneous group were located.