پهنه‌بندی و پایش خشکسالی هواشناسی در دوره بازگشت‌های مختلف در حوزه آبخیز هلیل‌رود

تحلیل شدت و فراوانی خشکسالی از نیازهای اساسی برنامه‌ریزی‌های مدیریتی کشاورزی و منابع آبی محسوب می‌شود. از این‌رو در این تحقیق، ابتدا شاخص استانداردشده بارش (spi) در یک دوره آماری 30 ساله (2018-1989) برای چهار ایستگاه سینوپتیک بم، میانده جیرفت، بافت و کهنوج، در مقیاس زمانی 24 ماهه تعیین و سپس براساس شدت‌های خشکسالی به‌دست آمده، نمودارهای روند تغییرات شاخص spi تهیه و نیز معنی‌دار بودن روند خشکسالی در تمامی ایستگاه‌ها براساس آزمون من کندال مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت جهت بررسی شدت خشکسالی در دوره بازگشت‌های مختلف، از نرم‌افزار hyfran-plus استفاده و شدت خشکسالی در دوره بازگشت‌های مختلف در تمامی ایستگاه‌ها تعیین و پهنه‌بندی خشکسالی در این دوره بازگشت‌ها در حوزه آبخیز هلیل‌رود انجام شد. نتایج نشان داد که در تمامی ایستگاه‌ها، بیشترین شدت خشکسالی در سال 2001 و 2018 و کمترین میزان خشکسالی در سال 1991 رخ داده است. برازش توزیع‌های آماری بر داده‌های spi، نشان داد که ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺣﺪی ﺗﻌﻤﯿﻢ‌ﯾﺎﻓﺘﻪ (gev)، دارای کمترین میزان آماره‌های aic وbic بوده و بیشترین تطابق را با داده‌های خشکسالی دارد. در نهایت، نتایج پهنه‌بندی خشکسالی در دوره بازگشت‌های مختلف در حوزه آبخیز هلیل‌رود نشان داد که در دوره بازگشت دو سال، کمترین شدت خشکسالی در قسمت‌های شمالی، شمال‌غربی و مرکزی حوزه آبخیز هلیل‌رود و بیشترین شدت خشکسالی در قسمت‌های جنوب و جنوب شرق منطقه مورد مطالعه موجود می‌باشد. در دوره بازگشت‌های 5، 10، 20 و 100 سال کمترین شدت خشکسالی در قسمت‌های شمال و شمال‌غرب و سایر قسمت‌های حوزه آبخیز دارای شدت خشکسالی بالایی می‌باشند، از این‌رو اتخاذ راهکارهای لازم جهت کاهش شدت خشکسالی در منطقه مورد مطالعه، توسط برنامه‌ریزان محیط‌زیست و منابع‌طبیعی ضروری به‌نظر می‌رسد.

The mapping and monitoring of meteorological drought in different return periods in Halil river watershed

Drought is one of the environmental disasters that is very common, especially in arid and semi-arid regions of the country. Analysis of drought severity and frequency is one of the basic needs of agricultural and water resources management planning. Therefore, in this study, at first the standardized precipitation index (SPI) on a 24-month time scale was determined for 4 synoptic stations of Bam, Miandeh of Jiroft, Baft and Kahnooj in a 30-year statistical period (1989-2018). Then, based on the obtained drought intensities, the graphs of changes trend of SPI were prepared and the significance of drought trend in all stations was also examined using the Mann-Kendall test. Finally, to investigate the severity of drought in different return periods, HYFRAN-PLUS software was used and the severity of drought in different return periods was determined in all stations and the drought mapping in these return periods was performed in Halil river watershed. The results showed that in all stations, the highest intensity of drought occurred in 2001 and 2018 and the lowest drought intensity occurred in 1991. The results of the statistical distributions fitting to the SPI data showed that the generalized extreme value distribution (GEV) had the lowest AIC and BIC statistics and had the best fitting with the drought data. Finally, the results of drought mapping in 2-year return period showed the lowest drought intensity in the northern, northwestern and central parts of Halil river watershed and the highest drought intensity in parts south and southeast of the study area. In the return periods of 5, 10, 20 and 100 years, the lowest drought intensity was observed in the northern and northwestern parts and other parts of the study area had high drought intensity. Therefore, it seems necessary for environmental and natural resources planners to take the necessary solutions to reduce the severity of drought in the study area.