کاربست مفهوم تاب‌آوری در تحلیل امنیت منابع پایه حوزه آبخیز شازند، استان مرکزی

در حال حاضر مفهوم تاب‌آوری برای درک بهتر حوزه‌های آبخیز به‌عنوان سامانه‌های پیچیده و پویا بین مردم و طبیعت را می‌توان به‌عنوان یک ابزار کارآمد برای مدیریت آبخیز و گذار به سمت یک آبخیز پایدار به‌کار بست. حال آن‌که این رویکرد نوظهور تاکنون به‌صورت جامع در مدیریت آبخیز مورد توجه کافی قرار نگرفته است. از این‌رو پژوهش حاضر، با هدف مدل‌سازی مفهومی تاب‌آوری حوزه آبخیز با استفاده از ابعاد کلیدی بوم‌شناختی، اجتماعی، اقتصادی و زیرساختی و کاربست آن در حوزه آبخیز شازند در استان مرکزی برنامه‌ریزی شده است. برای این منظور، ابتدا مفهوم‌سازی تاب‌آوری حوزه آبخیز با توجه به شرایط حاکم بر آن برای یک دوره زمانی هشت ساله منتهی به 1395 صورت گرفت. سپس اطلاعات و داده‌های سلامت آبخیز برای بعد اکولوژیک و به‌ترتیب 13، 8 و 13 معیار برای ابعاد اجتماعی، اقتصادی و زیرساختی با استفاده از مستندهای موجود و تکمیل پرسشنامه جمع‌آوری شد. در ادامه معیارهای مزبور استاندارد و وزن‌دهی و با استفاده از روش میانگین هندسی تلفیق و تاب‌آوری هر بعد به‌صورت جداگانه و ترکیبی برای زیر آبخیزهای شازند پهنه‌بندی شد.

Application of Resilience Concept in the Analysis of Basic Resources Security for the Shazand Watershed, Markazi Province, Iran

At present, the concept of resilience can be used for better understanding of the watersheds as complex and dynamic systems between people and nature as an effective tool for watershed management and the transition to a sustainable watershed. However, this emerging approach has not been sufficiently considered in watershed management, yet. Therefore, the present study has been planned with the aim of conceptual modeling of watershed resilience using key dimensions of ecological, social, economic and infrastructure and its application for the Shazand Watershed in Markazi Province, Iran. For this purpose, the conceptualization of watershed resilience was firstly done according to the prevailing conditions for a period of eight years ending to 2016. The watershed health information and data were secondly collected for the ecological dimension and 13, 8 and 13 criteria for social, economic and infrastructural dimensions, respectively using the available documents and completing a questionnaire. The above-mentioned criteria were finally standardized and weighed. They were ultimately complied using the geometric mean for each individual dimension and in combination for the Shazand Watershed at sub-watershed level.