نقش شیعه در تدوین «فقه مقارن»

پس از رحلت پیامبر اکرم، اختلاف در زمینه مسائل فرعی فقهی علاوه بر اختلاف بر سر جانشین آن حضرت، آغاز شد. پس از گذشت زمانی، قلمرو اختلاف در محافل مسلمانان به تدریج شروع به گسترش کرد. هر چه از زمان پیامبر اکرم بیشتر می‌گذشت «اختلاف در فتوا» بیشتر می‌شد. اختلاف میان فقها در دوران پیشین گسترش یافت، تا آنجا که «علم خلاف» و دانستن مسائل اختلافی میان فقها، از نشانه‌های اعلمیّت و مبانی اجتهاد به شمار آمد. در این مقاله ابتداء تعاریف علم الخلاف و فقه مقارن مورد ارزیابی و از جمله تعاریف حاجی خلیفه و سید محمد تقی حکیم مورد بررسی قرار گرفته و گفته شده که «علم خلاف» که نام دیگر آن «فقه مقارن» است، اختلاف فتاوای فقها را نقل و سپس با فتاوای مذاهب دیگر مقایسه می‌کند و احیانا حکم به ترجیح یک مذهب بر مذهب دیگر می‌کند. سپس ده نمونه از تالیفات فقهاء اهل سنت در علم الخلاف و فقه مقارن ذکر شده و سپس به فقه مقارن در نزد شیعه پرداخته شده است و آثار شیعه در این زمینه در چهار سبک و شیوه مورد بررسی قرار گرفته است که عبارت است 1. سبک مورد استفاده در کتب فقهی متداول مانند خلاف شیخ طوسی و تذکره علامه حلی و... 2. سبک مورد استفاده در کتب آیات الاحکام مانند فقه القرآن راوندی و کنز العرفان سیوری 3. سبک کتب قواعد فقهی مانند قواعد شهید اول 4. سبک بررسی آراء درون مذهبی مانند المختلف علامه. سپس به کارهای که در زمینه فقه مقارن در عصر حاضر در مجامع علمی شیعه و اهل سنت در جریان است پرداخته شده و کارهای شاخص در این زمینه معرفی شده است. در نهایت به آثار و ثمرات فقه مقارن بیان شده و چهار ثمره عمده برای این نوع تلاش علمی ذکر گردیده است.