نقل و انتقال احادیث امامیه، مکتوب یا شفاهی؟

از بررسی تاریخ حدیث شیعه می‌توان دریافت که برخی از راویان تنها راه نقل سینه به سینه برای انتقال احادیث برگزیده‌اند؛ اما اندک بودن تعداد ایشان نشان می‌دهد که باید پذیرفت همه یا بیشتر احادیث امامیه در قالب مکتوب در اختیار محدثان قرار گرفته و متون و نوشته‏ها وظیفه مهم انتقال احادیث را بر عهده گرفتند. شواهد و مستندات فراوان به‌خوبی این مهم را آشکار می‌سازد. می‌توان این شواهد را در دو گروه «روایی» و «تاریخی» جای داد. ترغیب ائمه(ع) و پیروی اصحاب ، عرضۀ احادیث و منابع مکتوب بر امامان(ع)، استناد به مکتوبات در میان اصحاب و در محضر ائمه(ع)، را می‌توان در گروه شواهد روایی جای داد. بررسی گزارش‌های تاریخی برجای مانده از عملکرد محدثان در اخذ و ارائه احادیث، همچنین بررسی چگونگی گردآوری احادیث، رویکرد محدثانی امامیه در توجه ویژه به نگارش احادیث را نشان می‌دهد. می‌توان، اهتمام محدثان کوفی و سیر جغرافیایی انتقال میراث مکتوب حدیثی شیعیان در گذر تاریخ را نیز به نکات فوق افزود. ضرورت تدوین فهرست‌نامه‌های متنوع برای ثبت اطلاعات مرتبط با منابع حدیثی و طرق دریافت آن‌ها، نیز در شمار شواهد تاریخی اقبال محدثان امامیه به ثبت و نقل و انتقال احادیث در قالب مکتوب جای دارند. از سوی دیگر مروری بر شیوۀ مولفان در نگارش کتب اربعه، به‌خوبی اثبات می‌کند که محدثان پیشین امامیه در قرون چهارم و پنجم نیز در آثار برجای مانده از ایشان از منابع مکتوب بهره برده‌اند.