بررسی فقه سیاسی شیعی و دیدگاه فقهای شیعه

با غروب حاکمیت سیاسی امامان در عرصه عینی، و با آغاز دوران غیبت، مطالعات و اندیشه سیاسی شیعه فراز و فرودهای بسیاری را تجربه کرد. در زمان‌های آغازین دوران غیبت با توجه به شرایط حاکم بر جامعه اسلامی، محدثان به منظور محافظت از میراث نقلی و تداوم حیات دینی به گرداوری احادیث و روایات معصومین^ روی آوردند. همزمان و پس از آن فقیهان با تولید و تدوین فقه استدلالی و روش‌شناسی استنباطی پاره‌ای از دیدگاه‌ها و نظریات سیاسی را عرضه کردند. در مکاتب «قم و ری» و «شیخ طوسی» دارای آموزه‌های سیاسی خاصی پیش از رسمیت یافتن مذهب شیعی است. با رسمیت یافتن مذهب شیعه و تشکیل قدرت سیاسی مقتدر و ارتباط عالمان با مسائل حکومتی و ابداع روش‌شناسی اصولی از قرن دهم به بعد منجر به پیدایش انباشتی از نظریات سیاسی توسط وحید بهبهانی و شاگردانش شد که همراهی حاکمان و مردم را نیز به همراه داشت. از این زمان اندیشه سیاسی شیعه با برساخت فقهی موقعیت حضور در عرصه عینی و امکان شکوفایی و جهش مفهومی پیدا کرد. با پیدایش مشروطه سوگیری فقه سیاسی در رویارویی با استبداد خصلت غلبه گفتمانی یافت و متاثر از فضای جدید و مدرن مفاهیم جدید در فقه سیاسی بازتاب داده شد. در این دوران نظام مشروطه سلطنتی تایید شد. دوران طلایی اندیشه سیاسی شیعه انقلاب اسلامی ایران بود که با دریافت و بازخوانی مفاهیم جدید و اشراب آن در فقه سیاسی، نظریه ولایت فقیه را تدوین و به اجرا درآورد و از این زمان به بعد علاوه بر مفاهیم ذهنی مباحث کارامدی در فقه سیاسی نیز مطرح و برای اولین بار فقه و فقیه فرصت حضور تمام‌قد در عرصه قدرت را یافتند و نظام سیاسی مطلوب شیعه را ایجاد کردند. در همین زمان، چالش‌ها و دشواری‌های عینی حکومت‌داری بر غنای فقه سیاسی افزود.