نقش شیعیان در تدوین منابع نسب‌شناسی و نقابت

شیعیان در طول تاریخ در تولید، نشر و تالیف مجموعه علوم اسلامی و از جمله علم انساب به دلیل پیروی از مکتب علمی اهل‌بیت^ جزو پیشتازان و مبتکران بوده‌اند. برای تبیین نقش شیعیان در نسب‌شناسی و نقابت دربخش محتوایی مقاله که از پنج قسمت تشکیل می‌شود پرداخته شده است: 1. پیشینه و اهمیت نسب‌شناسی؛ 2. پیشتازی شیعیان در علم انساب؛3. نسب‌شناسی سادات و نقش شیعیان در حفظ و گسترش آن؛ 4. دیوان نقابت و نقش شیعیان در پاسداری از نسل نبوی. بخش پنجم برای نتایج تحقیق لحاظ گردیده است که عبارت‌اند از: 1. تبیین رابطه نسب‌شناسی و نقابت سادات؛ 2. استقصای نسابه‌ها در پانزده قرن گذشته؛ 3. تعیین شیعیان از نسابه‌ها؛ 4. تبیین نقش شیعیان در دو موضوع نسب‌شناسی و نقابت سادات. از سده نخستین هجری افرادی از شیعیان مانند عقیل بن ابی‌طالب برادر امام علی× و ابن‌عباس را می‌توان از بارزترین و مهم‌ترین نسب‌شناسان شیعه در قرن اول اسلامی دانست. شیعیان در علم انساب در سده‌های بعدی نیز به غنای این علم افزودند که در این میان می‌توان به آثار عالم نسب‌شناس شیعی هشام بن محمد بن سائب کلبی (204 ق) اشاره کرد که انساب را از پدرش محمد بن سائب کلبی (146 ق) که از اصحاب امام محمد باقر× و امام جعفر صادق×بوده، فرا گرفت. از ایشان سیزده اثر در موضوع انساب ذکر شده است. او در نسب‌نگاری سبکی خاص داشته که مورد اقتباس نسب‌شناسان در قرون بعدی قرار گرفته و تاثیر مهمی در علم نسب‌شناسی داشته است. دانشمندان شیعه افزون بر حفظ، گسترش و انتقال این علم به دوره‌های بعد، اهتمام ویژه‌ای به حفظ نسب سادات داشته‌اند. تاسیس مراکز تخصصی معروف به «دارالنقابهها و عهده‌داری سمت «نقابة الطالبیین» توسط بزرگانی از سادات همچون ابو‌احمد حسین بن موسی موسوی پدر شریفین سید مرتضی و سید رضی از جمله این تلاش‌ها است. در مورد تاریخ نقابت نیز اولین نقیب، ابوعبدالله حسین بن احمد محدث از نوادگان زید شهید& است او به سال (251ق) بنیان نقابت را به شکل نهادی سازمان یافته تشکیل می‌دهد، درحالی که کتب رجال و حدیث از نقبای دیگری قبل از این تاریخ نیز نام برده‌اند.