نقش برخی همسران و دخترخوانده پیامبر در گسترش علوم اسلامی

موضوع فراگیری دانش و انتقال علم، امری است که از ابتدای رسالت پیامبر اسلام’ مورد اهتمام ایشان و صحابه بود. در این میان زنان و دختران به ویژه کسانی که همراه پیامبر’ در محیط وحی زندگی می‌کردند، از اهمیت این موضوع آگاه بوده و از تعلیم و تعلم غفلت نمی‌کردند. پژوهش حاضر پس از معرفی اجمالی همسران و دختر خوانده پیامبر’، به بررسی روایاتی پرداخته که در کتب روایی شیعه و اهل سنت از ایشان وجود دارد. هدف از پرداختن به این موضوع، روشن‌شدن فعالیت‌های علمی همسران و دختر خوانده پیامبر’، بررسی نقش ایشان در زمینه‌سازی، گسترش و تثبیت روایات اهل‌بیت^ و نحوه تاثیرگذاری ایشان در گسترش علوم دینی در میان شیعیان است. پس از بررسی محتوایی روایات روشن شد که اولاً با وجود محیط خفقان‌آلود بعد از رحلت پیامبر’، برخی از همسران و دختر خوانده ایشان که آگاه به علوم دینی بودند، این علوم را به دیگران منتقل کرده و پاسخگوی سوالات آنان بودند؛ ثانیاً بیشتر روایات در حوزه احکام فقهی و اصول عبادی بوده، ازاین‌رو می‌توان گفت که همسران و دختر خوانده ایشان با توجه به نیاز جامعه، به کسب علم و نشر آن می‌پرداخته‌اند و برخورداری جامعه زنان از روحیه علم آموزی و همیاری در تعلیم و تعلم در آن دوران قطعاً در گسترش علوم دینی شیعه، تاثیرگذار بوده است. روش تجزیه و تحلیل داده‌ها در پژوهش حاضر به صورت توصیفی تحلیلی است و در ابتدا روایات مربوط به همسران و دختر خوانده پیامبر اکرم’ و گزارش‌های موجود در آن‌ها بررسی و طبقه‌بندی شده، سپس به میزان اثرگذاری این افراد در گسترش علوم اسلامی پرداخته می‌شود.