نقش شیعیان در تدوین تاریخ انبیا و امم پیشین

تاریخ انبیا و امت‌های گذشته از جمله موضوعات مهم و مورد عنایت قرآن و معصومین بوده است و بدین لحاظ، مسلمانان و به ویژه پیروان اهل‌بیت در تالیفات خود توجه خاصی به این موضوع نشان داده‌اند. آنچه موجب وجود چنین جایگاهی برای این موضوع شده، نقش زمینه‌ساز آن در راستای تفکر و عبرت گیری انسان‌هاست. بررسی منابع فهرست‌نگار به خوبی این حقیقت را اثبات می‌کند که از آغازین روزهای دوره تدوین حدیث و رفع موانع آن، شیعیانِ اهل‌بیت: به تالیف آثار خاص در ارتباط با تاریخ انبیا و امم پیشین همت گماشتند. عالمان شیعه، تاریخ انبیا و امم را در قالب آثار عام حدیثی، و سپس آثارِ حدیثی خاصِ این موضوع، و نیز در قالب تواریخ عمومی و کتب سیره (تحت عنوان «کتاب المبتدء»)، و نیز در قالب آثار تفسیر روایی و غیر روایی تدوین و حفظ کردند. نکته مهم در ارتباط با آثار شیعیان در تاریخ انبیا و امم، که به عنوان وجه امتیاز آن می‌تواند تلقی گردد، آن است که شیعیان تا حدود سه قرن پس از رحلت رسول خدا9 به احادیث صادر شده از معصوم دسترسی داشتند و این در حالی بود که عامه به دلیل نوع نگاهشان به اهل‌بیت: خود را از این نعمت محروم ساخته، ناچار بودند به احادیث صحابه و تابعین و سپس اسرائیلیات مراجعه کنند. همچنین با عنایت به رهنمودهای اهل‌بیت^، شیعیان به شدت از آلوده‌شدن احادیثشان به اسرائیلیات و روایات موهن و خلاف شان و جایگاه انبیا پرهیز داشتند. در این پژوهش ضمن بررسی موارد یادشده، با روش تاریخی توصیفی همراه با تحلیل، نمونه‌هایی از مهم‌ترین آثار شیعیان در تاریخ انبیا و امم از آغاز تا عصر حاضر معرفی شده است.