نقش علمای شیعه بلاد شام، در پیشبرد علوم اسلامی در دوران معاصر (با تکیه بر نقش علمای شیعه جبل عامل)

بررسی نقش شماری از علما، در پیشبرد علوم اسلامی، عنوان گسترده‌ای است که پرداختن به آن، منوط به محدودسازی قلمرو آن است. ما در این زمینه بر دو عنصر تکیه کرده‌ایم؛ اول: عنصر زمان، با انحصار دوره زمانی عنوان بحث در دوران معاصر و دوم: عنصر مکان، شامل ایجاد محدودیت در منطقه جغرافیایی بحث، از قلمرو وسیع بلاد شام به منطقه محدود «جبل‌عامل». این مقاله در ابتدا موجودیت اجتماعی شیعیان امامیه در بلاد شام و تحولات جمعیتی آنها در منطقه را بررسی کرده و سپس از حضور شیعیان در جبل‌عامل و نقش علمای این منطقه در تولید و پیشبرد علوم اسلامی، سخن گفته است. با توجه به فراوانی شمار علمای شایسته، جهت طرح در این پژوهش و فراتر از محدوده‌بودن آنها، به سراغ انتخاب نمونه‌هایی مطابق با مبانی اشاره‌شده در این مقاله، رفته‌ایم. این تتبع علمی، ما را به این نتیجه رساند که دوران معاصر تاریخ این منطقه، شاهد خیزش علمی جدیدی بوده است. در اثر اعمال استبدادی حاکمان گذشته این منطقه، تولید علمی آنجا دهه‌ها - اگر نگوییم قرن‌ها - دچار افول شده بود. پس از گذشت زمانه این حاکمان، جبل‌عامل به پا خاست و به دوران گذشته درخشان خود بازگشت و علمای این خطّه، بار دیگر وارد چرخه تولید علمی شده‌اند. البته در این زمینه مشکلات و محرومیت‌های زیادی به‌وجود آمده، که به انباشتگی این تولیدات علمی در صندوقچه‌های ورثه، یا نابودی آنها منجر شده است.