نقش شیعیان در تدوین منابع سیره و تاریخ نبوی (قرن پنجم تا قرن نهم)

شیعیان هم‌پای اهل سنت به نگارش سیره نبوی علاقه نشان داده، آثاری را به نگارش در آورده‌اند. سیره نبوی برای شیعیان عرصه و مجالی بود تا باورها و‌اندیشه‌های شیعی و منزلت و حقانیت اهل‌بیت(ع) تایید شود؛ همان‌گونه که در سیره‌نگاری سنی منزلت شیخین پاس داشته می‌شد. در چهار قرن نخست هجری، شیعیان کتاب‌های مستقلی درباره رسول خدا پدید آوردند که نمونه برجسته آن کتاب ابان بن عثمان احمر (م 170) و مغازی علی بن ابراهیم قمی (م بعد 307) بود. از قرن پنجم به بعد، اولویت‌های نگارشی شیعیان در باب رسول خدا تغییر یافت و بیشتر معطوف به بررسی زندگانی دوازده امام شد. شیعیان در این برهه از نگارش مستقل درباره رسول خدا| پرهیز کرده و نگارش زندگانی پیامبر را به همراه زندگانی ائمه مورد توجه قرار داده و آثاری پدید آوردند که شامل زندگانی چهارده معصوم می‌شد. این روند در قرن هفتم و هشتم با یاد از تاریخ و سیره رسول خدا، در حوزه فارسی زبان استمرار یافت و نگارش‌هایی پدید آمد که افزون بر بهره‌مندی از زبان فارسی، توده مردم را جامعه هدف خویش ساخت و به منظور گسترش و جذابیت آرمان‌ها از ادبیات داستانی در بیان زندگانی رسول خدا بهره گرفت. در قرن نهم، به ویژه در آستانه بر آمدن دولت صفوی(907-1135)، جریانی صوفی شیعی پدید آمد که هم‌سو با باور‌های شیعی، در نگارش سیره نبوی، تولای اهل‌بیت^ را مد نظر خویش قرار داد و از تبرا دوری جست.