نقش عالمان شیعه در پیدایش، گسترش و تحول مبانی جامعه‌شناسی

عالمان مسلمان شیعه در سال‌های متمادی، با بهره‌گیری از روش‌های مختلف، به مجاهدت علمی در زمینه اجتماعی- جامعه‌شناختی مشغول بوده‌اند. بخشی از این مجاهدت علمی، به‌منظور پیدایش و تولید مباحث اجتماعی بوده است؛ البته، بخشی از عناوین مطرح‌شده، ابداع ایشان نیست و در آثار دیگران و پیش از ایشان مطرح بوده است، اما نکته مهم، این‌که ایشان کوشیده‌اند این مباحث را با رویکردی شیعی عرضه دارند و آن را از جنبه فلسفی، عقلی یا یونانی خالص خارج سازند. یکی دیگر از مجاهدت‌ها و فعالیت‌های علمی، که متفکران اجتماعی مسلمانِ شیعه انجام داده‌اند، توسعه مفاهیم محوری اجتماعی است. از برجسته‌ترین موارد در این زمینه، برای نمونه، بحث فرد و جامعه است که آثار مهمی در مباحث روبنایی اجتماعی دارد. متفکران اجتماعی شیعه در طول سال‌ها بحث و مطالعه نظریه‌های مختلفی در این زمینه ارائه کرده‌اند. محور سوم، تحول در مباحث مبنایی اجتماعی، ازجمله، مباحث اندیشه‌ای در میان متفکران شیعی است؛ برای مثال، دوگانه فلسفه اجتماعی و نظریه اجتماعی، اگرچه ابتدا درباره تفکر اجتماعی یونانی و شاید تمدن‌های پیش از آن مطرح است، اما آنچه در خصوص روند طرح مباحث اجتماعی میان متفکران اجتماعی شیعه اتفاق افتاد نیز چنین مسیری را البته، همراه با ویژگی‌هایی اختصاصی، نشان می‌دهد. مرور سیر طرح مباحث اجتماعی از زمان فارابی و پیش از آن، تا عصر خواجه نصیرالدین طوسی نشان می‌دهد حتی پیش از آن‌که ابن‌خلدون مباحث اجتماعی عینی خود را عرضه دارد، در گونه طرح مباحث، تغییرات پیش‌رونده‌ای ایت تغییرات را باید در حرکت فلسفه اجتماعی به سوی ترکیب فلسفه اجتماعی و نظریه اجتماعی و درمواردی، غلبه نظریه اجتماعی و حتی جامعه‌شناختی دانست. روش اصلی این پژوهش، روش توصیفی - تحلیلی است.