نقش امام علی(ع) و مفسران شیعه در تفسیر تنزیلی

مقاله حاضر در پی کشف جایگاه امام علی× و مفسران شیعه، در سبک تفسیر تنزیلی (تفسیر به ترتیب نزول) است و بیان می‌کند که اولین تفسیر در جهان اسلام را امیرمومنان علی×، به سبک تنزیلی نگاشته است. پژوهش حاضر، برای اثبات این مدعا بر توصیف و تحلیل دو مبنای مشهور یعنی ترتیب نزولی بودن و تفسیری بودن مصحف حضرت علی× تکیه دارد. در تایید مبنای اول، گذشته از اخبار رسیده مبنی بر ترتیب نزولی بودن این مصحف، به گزارش‌هایی اشاره می‌شود که از روزنگار بودن مصحف حضرت حکایت دارد؛ چه آن‌که ثبت روزانه، تنها می‌توانسته طبق ترتیب نزول سامان یابد و گزارش معتبری هم بر تغییر آن وجود ندارد. شاهد دیگر، ارتباط وثیقی است که این مصحف میان آیات قرآن و وقایع سیر نزولی برقرار کرده و منسوخ را بر ناسخ مقدم داشته است. در تایید مبنای دوم نیز تصریحات و اشارات روایی‌ تاریخی عرضه می‌شود که بیشتر محققان آن‌را پذیرفته‌اند. در بخش دیگری از مقاله، ضمن عرضه گزارشی از نگاشته‌ها درباره سبک تفسیر تنزیلی، به نقش مفسران شیعی و مشخصاً بازرگان و بهجت‌پور پرداخته شده است و نشان می‌دهد که مفسران شیعی در این عرصه، حضوری بسیار پررنگ داشته و علاوه بر عرضه تفسیر به این سبک، تحقیقات دامنه‌داری نیز در مبانی نظری این سبک انجام داده‌اند و در برخی عرصه‌ها، گوی سبقت را از دیگر مفسران این عرصه ربوده‌اند.