نقش شیعیان در مطالعات نظری تمدن

در وضعیت خلا نظری در اندیشه‌های فرهنگی و تمدنی مسلمانان، ظرفیت‌های فلسفی در گفتمان شیعی و ظهور جنبش‌های اجتماعی شیعیان در نقطه‌های مختلف تاریخی، سبب بروز و ظهور این گفتمان و متفکران آن را در‌ ساحت اندیشه تمدنی خواهد شد. در این مقاله، با توجه به دوره‌های تاریخی تمدن اسلامی، برخی اندیشمندان مهم تمدنی مانند فارابی، خواجه نصیر، فیض کاشانی، سید جمال و امام خمینی را معرفی خواهیم کرد تا ضمن آشنا شدن با ابعاد و جایگاه فکری و تمدنی هریک روابط نظری این گفتمان با گفتمان اهل‌سنت و متفکران شاخص آن مانند ابن‌خلدون را دریابیم. باید گفت با وجود همه کوشش‌های نظری در تاریخ تفکر تمدنی شیعیان، عملیات تمدنی شیعیان بیشتر و پیش‌تر از اندیشه‌های نظری تمدنی‌شان بوده است. بنابراین، کشف منطق تمدنی در گفتمان شیعی را بیش از آنکه در آثار فلسفی و نظری بتوان جست‌و‌جو کرد باید در تحولات فرهنگی، سیاسی و احیانا تمدنی (تاریخ تمدن شیعه) آن را پی گرفت.