نقش متکلمان شیعه قرن چهارم و پنجم در گسترش علوم اسلامی(با محوریت مدرسه بغداد)

قرن چهارم و پنجم از مهمترین دوره های تاریخ تمدن اسلامی است. در این دوره که اندکی پس از آغاز غیبت امامان معصوم علیهم السلام است، با روی کار آمدن دولت شیعی آل بویه در بغداد و دولت های شیعی دیگر در مراکز مهم اسلامی تمدن اسلامی یکی از پرفروغ ترین دوره ها را به خود دید. در این میان متکلمان امامی مدرسه بغداد همچون نوبختیان، معتزلیان شیعه شده، شیخ مفید، سید مرتضی و شیخ طوسی نقشی بسزا در گسترش علوم اسلامی مخصوصا علم کلام و فقه ایفا کردند. این نقش‌آفرینی در قالب بررسی آثار این متکلمان و بسامد فعالیت علمی آنان در گزارش‌های تاریخی و آثار تراجم نگاری شیعی و غیر شیعی قابل ارزیابی است. این پژوهش نشان می‌دهد این متکلمان با ایجاد مدرسه‌ای نو و نظام‌مند، تالیف آثار در علوم مختلف از جمله کلام و فقه، تربیت شاگردان فراوان، پایه ریزی روشی نو در کلام و فقه امامیه بر پایه میراث عالمان پیشین، مناظره و ردیه‌نویسی در مقابل اندیشه‌های رقیب بیرونی و درونی، رهبری سیاسی اجتماعی جامعه شیعه و بناکردن زیرساخت‌های فرهنگی مانند کتابخانه و مدرسه، در عصر حکومت شیعی آل‌بویه نقشی پر اهمیت در گسترش علوم اسلامی بر عهده داشته‌اند.