نقش متکلمان امامیه در کلام اسلامی با تاکید بر ردیه‌نگاری‌ها در عصر حضور

دانش کلام اسلامی در سده دوم و سوم هجری به صورت دانشی با قواعد و روش مشخص شکل گرفت. در این میان متکلمان شیعی با محوریت شخصیت‌هایی چون هشام بن‌حکم، هشام بن‌سالم، مومن طاق، فضل بن‌شاذان نقش بی بدیلی در شکل‌گیری و گسترش آن بر عهده داشتند به گونه‌ای که حتی در محافل علمی نسبت به متکلمان دیگر گروه‌های کلامی همانند معتزله، خوارج و مرجئه شناخته شده‌تر و از جایگاه برتری برخوردار بودند. آنان با نظریه‌پردازی نوین در پرتو آموزه‌های اهل‌بیت^ و با نگارش آثار مهمی در موضوعات مختلف کلامی و پرورش شاگردانی بنام، در شکل‌گیری و تعالی علم کلام نقش آفرینی کردند. ردیه‌نگاری‌های عالمان شیعه در مباحث کلامی یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های نشان دهنده این ضور فعال و نقش‌آفرینی پررنگ است. این ردیه‌نویسی‌ها علاوه بر نقد اندیشه‌های غیر‌مسلمانان نظیر مسیحیان، مانویه، هندوان و یهود به نقد آرا و اندیشه‌های متکلمان جریان‌های اسلامی مانند معتزلیان، خوارج، مرجئیان، اهل حدیث نیز پرداخته است. این رویکرد از آن نظر که موجب بالندگی علم کلام و تاریخ اندیشه گردیده، در این مقاله به صورت ویژه مورد تحلیل قرار گرفته و تبیین شده است.