نقش فیلسوفان شیعی در توسعه علم منطق

تاریخ منطق در دوره اسلامی را می‌توان به سه دوره آشنایی، شکل‌گیری و بومی‌سازی و در نهایت، شکوفایی و بالندگی تقسیم کرد که تکوّن دوره اخیر برحسب ظاهر در بازه زمانی قرن چهارم تا قرن هفتم و هشتم بوده است. پس از این دوره، برحسب ظاهر دوره رکود علم منطق به حساب می‌آید، اما نقش شیعیان را در این علم می‌توان از زمان خواجه به جد نشان داد و امتداد آن را تا قرن حاضر قابل مشاهده است، اما خواجه به‌شدت تحت تاثیر منطق سینوی است و آثار منطقی خود را به شیوه سینوی در منطق شفا نگاشته است. اگر نقش منطق‌دانان را در ادوار منطق بررسی کنیم، فارابی، ابن‌سینا، شیخ اشراق و خواجه نصیر‌الدین طوسی در شمار نام‌آوران علم منطق در دوره اسلامی‌اند، ولی در این فهرست، باید نام ملاصدرای شیرازی را افزود. هرچند ملاصدرا در دوره رکود منطق است و کمتر به عنوان منطق‌دان شناخته می‌شود، به‌راستی آثار منطقی که او به‌طور مستقل یا در مطاوی مباحث حکمی به یادگار گذاشته، نشان می‌دهد که وی در ردیف منطق‌دانان تراز اول همچون: فارابی، ابن‌سینا و شیخ اشراق است. منطق‌دانان شیعی بعد از محقق طوسی مانند علامه حلی، صدر‌الدین دشتکی، غیاث‌الدین دشتکی، ملاصدرا، ملاهادی سبزورای، آقا علی مدرس زنوزی و در عصر حاضر علامه طباطبایی به این علم اهتمام داشته‌اند.