بررسی نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی در دائرة‌المعارف دین

در دائرة‌المعارف دین ذیل عنوان کلی تشیع، شیعه امامی یا اثنی‌عشریه، تاریخ اندیشه، باورها و اعتقادات و برخی از ائمه مانند امام علی، امام حسین و امام صادق^ و نیز حضرت فاطمه÷ و تعداد معدودی از اندیشمندان شیعه، مانند ابن‌سینا، خواجه نصیرالدین طوسی، ابن‌بابویه، علامه حلی، علامه مجلسی و ملاصدرا به‌‌‌طور مستقل معرفی شده‌اند. این‌که آیا مذهب تشیع امامی و جایگاه واقعی آن در پیدایش و گسترش علوم اسلامی درست معرفی شده یا نه، نیازمند توصیف و تحلیل است. گرچه در ویرایش دوم این اثر شاهد توجه منصفانه‌تر، به‌ویژه با بهره‌گیری از پژوهشگران مسلمان، به تشیع امامی هستیم، با وجود این، می‌توان سایه نگاه غالب آثار غربی به اسلام، مبنی بر محوریت اهل‌سنت و نگرش فرعی به دیگر مذاهب، از جمله تشیع امامی و در نتیجه عدم پردازش مفصل و جدی به آرای این مذاهب را مشاهده نمود. با مطالعه این اثر و با استفاده از روش توصیف و تحلیل، می‌توان نقش برجسته و مهم تشیع را در پیدایش و گسترش علوم اسلامی اصطیاد و تبیین نمود. برای این منظور، جایگاه امامان شیعه^ و نیز نقش عالمان شیعی در پیدایش و گسترش علومی نظیر: تفسیر، حدیث، فقه، کلام، حکمت، بلاغت، نحو و زبان‌شناسی و حتی علوم طبیعی مانند کیمیا و طب شایان توجه است؛ البته عدم توجه به جایگاه علمی ائمه شیعی و نادیده گرفتن نقش متناسب با شرایط زمانی و مکانی هر یک از آنان در سیر شکوفایی تشیع ‌به‌طور خاص‌ و اسلام ‌به‌طور عام‌ عدم اختصاص مدخلی مستقل به هریک از آن بزرگواران، ضعف برخی مقالات (مانند مقاله‌ فاطمۀ زهراء÷)، جزو پاره‌ای از نقاط ضعف این اثر است.