نقش شیعه در تدوین منابع تاریخ تشیع و شیعه

پژوهش‌های انجام‌شده، نشان می‌دهد آنچه در منابع تاریخی شیعه و اهل سنت درباره تاریخ تشیع قابل دسترسی است، برگرفته از ده‌ها دفتر و کتاب تاریخی سده‌های نخست هجری بوده که بسیاری از آن‌ها مفقود شده و اثری از آن‌ها وجود ندارد. این موضوع ما را بر آن می‌دارد تا برای تبیین این واقعیت، به شیوه تاریخ‌نگاری شیعه در آغاز عصر تدوین و شناخت مورخان و تالیفات آنان در حوزه تاریخ حوادث مربوط به خود یا حوادثی که بدان علاقه‌مند بودند بپردازیم. اهداف، انگیزه‌ها، گرایش‌ها و گونه‌شناسی آثار مورخان شیعی و چگونگی تاثیر آنان بر نوشته‌های مورخان بعدی، ابعاد این موضوعند که باید به آنها پاسخ داد. (پرسش‌های طرح) از این طریق می‌توان به درستی نقش شیعیان در تدوین منابع تاریخ تشیع و گسترش کمی و کیفی و پیشبرد ابعاد مختلف علمی در این حوزه دست یافت (اهداف تحقیق). برون‌داد پژوهش‌ها در این زمینه با استناد به فهرست‌ها و منابع تراجم‌نگاری حاکی از آن است که شیعیان با توجه به آموزه‌های قرآنی و سیره و سنت نبوی و امامان شیعه، به ثبت و تدوین در تاریخ اسلام و به خصوص تاریخ خود عنایت داشته‌اند و حتی در برخی گونه‌های تاریخ‌نگاری، موسس و پیشگام بوده‌اند (فرضیه تحقیق). این نوشتار بر آن است تا نگاهی هر چند اجمالی به تلاش گسترده شیعیان در حوزه تدوین منابع تاریخی تشیع و شیعه که بخشی از تاریخ‌نگاری اسلامی است در بازه زمانی قرن نخست تا قرن پنجم بپردازد. همچنین نیم‌نگاهی نیز به تاریخ‌نگاری مورخان شیعه خواهد داشت (طرح مسئله).