نقش فقهای شیعه در تدوین «فقه خلاف» و «فقه مقارن»

فقه خلاف و فقه مقارن، دو بخش قابل توجّه از میراث فقهی امّت اسلامی را تشکیل می‌دهند. مذاهب اهل تسنّن، در این زمینه نقش برجسته‌ای داشته‌اند، اما میزان مشارکت فقهای امامیّه با حدس و گمان‌هایی همراه بوده است. این پژوهش، بر آن است تا نقش مهم امامیّه در این زمینه را به اثبات برساند. در این پژوهش، دستاوردهای بزرگ دانشمندان شیعی در مراحل مختلف تاسیس، پیشبُرد، عُمق‌بخشی و ایجاد تنوّع در بحث و کیفیّت‌بخشی در این عرصه معرفتی را نشان داده‌ایم. شیعه باید گفت ریشه‌های بحث پیرامون فقه خلاف و فقه مقارن، از دیر‌باز در مکتب اهل‌بیت^ مطرح بوده است؛ به گونه‌ای که شیعه امامیّه در ورود به این میدان علمی، از برادران دینی خود در مذاهب اسلامی عقب نیست. دستاوردهای شیعه در مرحله پیشبُرد و تطوّر این علوم نیز اندکی بیش از یک‌سوم دستاوردهای دیگر مذاهب اسلامی. هم‌چنین شیعه در کیفیّت و شیوه بحث‌های خلافی و مقارنه‌ای نیز با توجّه به گستردگی نظرات و اقوال مطرح شده، امانتداری در نقل قول‌ها، مستند کردن نقل‌ها، حفظ بی‌طرفی در بحث و رعایت ادب گفت‌و‌گو، بالاتر از دیگر مذاهب اسلامی قرار می‌گیرد. البته بعضی ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد شیعه در زمینه فنون و تکنیک‌های بحث خلافی و مقارنه‌ای را نیز باید این موارد افزود؛ مانند: علم خلاف صغیر، فقه انفرادیات، فقه اتّفاقیات و فقه خلاف و وفاق. در این پژوهش، مطالب را با بیان مستندات تاریخی، روایی و با استناد به جست‌و‌جو در نوشته‌های موجود در این زمینه و با شیوه تجزیه و تحلیل و استقرایی اثبات کرده‌ایم